ਯਾਦ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਕਿਸਨੇ ਇਹ ਕਥਾ ਸੁਣਾਈ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਯਮਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਦਾਨੀ ਰਾਜਾ ਸੀ । ਉਹ ਧਨ ਨੂੰ ਤ੍ਰਣਵਤ ਸਮਝਦਾ ਸੀ , ਜਿਵੇਂ ਮੇਘ ਤੋਂ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵਰਖਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਉਸੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਦੇ ਹੱਥੋਂ ਧਨ ਦੀ ਵਰਖਾ ਹੁੰਦੀ ਸੀ । ਹਾਤਿਮ ਦਾ ਨਾਮ ਵੀ ਕੋਈ ਉਸਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਲੈਂਦਾ ਤਾਂ ਚਿੜ ਜਾਂਦਾ । ਕਿਹਾ ਕਰਦਾ ਕਿ ਉਸਦੇ ਕੋਲ ਨਾ ਰਾਜ ਹੈ ਨਾ ਹੀ ਖਜਾਨਾ ਉਸਦਾ ਅਤੇ ਮੇਰਾ ਕੀ ਮੁਕਾਬਲਾ ? ਇੱਕ ਵਾਰ ਉਸਨੇ ਕਿਸੇ ਆਨੰਦੋਤਸਵ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸੱਦਾ ਦਿੱਤਾ । ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸੰਗਵਸ਼ ਹਾਤਿਮ ਦੀ ਵੀ ਚਰਚਾ ਆ ਗਈ ਅਤੇ ਦੋ – ਚਾਰ ਮਨੁੱਖ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਨ ਲੱਗੇ । ਰਾਜੇ ਦੇ ਹਿਰਦੇ ਵਿੱਚ ਜਵਾਲਾ – ਜਿਹੀ ਦਹਕ ਉੱਠੀ । ਤੁਰੰਤ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਨੂੰ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਹਾਤਿਮ ਦਾ ਸਿਰ ਕੱਟ ਲਿਆਓ । ਉਹ ਆਦਮੀ ਹਾਤਿਮ ਦੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਨਿਕਲਿਆ । ਕਈ ਦਿਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਇੱਕ ਜਵਾਨ ਨਾਲ ਭੇਂਟ ਹੋਈ । ਉਹ ਅਤਿ ਗੁਣੀ ਅਤੇ ਸ਼ੀਲਵਾਨ ਸੀ । ਹਤਿਆਰੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਲੈ ਗਿਆ , ਵੱਡੀ ਉਦਾਰਤਾ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਇੱਜ਼ਤ – ਸਨਮਾਨ ਕੀਤਾ ।
ਜਦੋਂ ਸਵੇਰੇ ਹਤਿਆਰੇ ਨੇ ਵਿਦਾ ਮੰਗੀ ਤਾਂ ਜਵਾਨ ਨੇ ਅਤਿਅੰਤ ਵਿਨੀਤ ਭਾਵ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਤੁਹਾਡਾ ਹੀ ਘਰ ਹੈ , ਇੰਨੀ ਜਲਦੀ ਕਿਉਂ ਕਰਦੇ ਹੋ। ਹਤਿਆਰੇ ਨੇ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮੇਰਾ ਜੀ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਠਹਰਾਂ ਲੇਕਿਨ ਇੱਕ ਔਖਾ ਕਾਰਜ ਕਰਨਾ ਹੈ , ਉਸ ਵਿੱਚ ਵਿਲੰਬ ਹੋ ਜਾਏਗਾ । ਹਾਤਿਮ ਨੇ ਕਿਹਾ , ਕੋਈ ਹਰ੍ਜ਼ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਵੀ ਦੱਸੋ ਕਿਹੜਾ ਕੰਮ ਹੈ , ਮੈਂ ਵੀ ਤੁਹਾਡੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਾਂ । ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਕਿਹਾ , ਯਮਨ ਦੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਹਾਤਿਮ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰਨ ਭੇਜਿਆ ਹੈ । ਪਤਾ ਨਹੀਂ , ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਉਂ ਵਿਰੋਧ ਹੈ । ਤੂੰ ਹਾਤਿਮ ਨੂੰ ਜਾਣਦਾ ਹੈਂ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਪਤਾ ਦੱਸ ਦੇ । ਜਵਾਨ ਨਿਰਭੀਕਤਾ ਨਾਲ ਬੋਲਿਆ , ਹਾਤਿਮ ਮੈਂ ਹੀ ਹਾਂ , ਤਲਵਾਰ ਕੱਢ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਪੂਰਾ ਕਰ । ਅਜਿਹਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਕਿ ਦੇਰੀ ਕਰਨ ਨਾਲ ਤੂੰ ਕਾਰਜ ਸਿਧ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇਂ । ਮੇਰੇ ਪ੍ਰਾਣ ਤੁਹਾਡੇ ਕੰਮ ਆਉਣ ਤਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵਧਕੇ ਮੈਨੂੰ ਹੋਰ ਕੀ ਖੁਸ਼ੀ ਹੋਵੇਗੀ ।ਇਹ ਸੁਣਦੇ ਹੀ ਹੱਤਿਆਰੇ ਦੇ ਹੱਥ ਤੋਂ ਤਲਵਾਰ ਛੁੱਟਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਡਿੱਗ ਪਈ । ਉਹ ਹਾਤਿਮ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਤੇ ਡਿੱਗ ਪਿਆ ਅਤੇ ਵੱਡੀ ਦੀਨਤਾ ਨਾਲ ਬੋਲਿਆ , ਹਾਤਿਮ ਤੂੰ ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ ਦਾਨਵੀਰ ਹੈ । ਤੁਹਾਡੀ ਜਿਹੋ ਜਿਹੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਸੁਣਦਾ ਸੀ ਉਸਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵਧ ਕੇ ਪਾਇਆ । ਮੇਰੇ ਹੱਥ ਟੁੱਟ ਜਾਣ ਜੇਕਰ ਤੇਰਾ ਤੇ ਇੱਕ ਕੰਕਰੀ ਵੀ ਫੇਂਕੂੰ । ਮੈਂ ਤੇਰਾ ਦਾਸ ਹਾਂ ਅਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਰਹਾਂਗਾ । ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਉਹ ਯਮਨ ਪਰਤ ਆਇਆ ।
ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦਾ ਮਨੋਰਥ ਪੂਰਾ ਨਾ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਬਹੁਤ ਤ੍ਰਿਸਕਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬੋਲਿਆ , ਮਾਲੂਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਤੂੰ ਹਾਤਿਮ ਤੋਂ ਡਰਕੇ ਭੱਜ ਆਇਆ । ਅਤੇ ਤੈਨੂੰ ਉਸਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ । ਉਸ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਉੱਤਰ ਦਿੱਤਾ , ਰਾਜਨ , ਹਾਤਿਮ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਭੇਂਟ ਹੋਈ ਲੇਕਿਨ ਮੈਂ ਉਸਦਾ ਸ਼ੀਲ ਅਤੇ ਆਤਮਸਮਰਪਣ ਵੇਖਕੇ ਉਸਦੇ ਵਸ਼ੀਭੂਤ ਹੋ ਗਿਆ । ਇਸਦੇ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਸਾਰਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਕਹਿ ਸੁਣਾਇਆ । ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਸੁਣਕੇ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਆਪ ਹਾਤਿਮ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਬੋਲਿਆ , ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ ਉਹ ਦਾਨੀਆਂ ਦਾ ਰਾਜਾ ਹੈ , ਉਸਦੀ ਜੇਹੀ ਕੀਰਤੀ ਹੈ ਉਂਜ ਹੀ ਉਸ ਵਿੱਚ ਗੁਣ ਹਨ ।
