Bostan by Sheikh Saadi

ਕਿਸੇ ਨੇ ਹਜਰਤ ਇਮਾਮ ਮੁਰਸ਼ਦ ਬਿਨਾਂ ਗਜਸ਼ਲੀ ਨੂੰ  ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਯੋਗਤਾ ਕਿੱਥੋ ਆਈ ।  ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ,  ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਿ ਜੋ ਗੱਲ ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ ਸੀ ਉਹ ਦੂਸਰਿਆਂ ਤੋਂ ਪੁੱਛਕੇ ਸਿੱਖਣ ਵਿੱਚ ਮੈਂ ਸ਼ਰਮ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ।ਜੇਕਰ ਰੋਗ ਤੋਂ ਛੁੱਟਿਆ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹੋ ਤਾਂ ਕਿਸੇ ਗੁਨੀ ਵੈਦ ਨੂੰ ਨਾੜੀ ਵਿਖਾਓ ।  ਜੋ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਉਸਦੇ ਪੁੱਛਣ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਮ ਜਾਂ ਆਲਸ ਨਾ  ਕਰੋ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਸਹਿਜ ਜੁਗਤ ਨਾਲ ਯੋਗਤਾ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਸੜਕ ਤੇ  ਪਹੁੰਚ ਜਾਓਗੇ

ਕਿਸੇ ਭਗਤ ਨੇ ਸਪਨੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਧੂ ਨੂੰ ਨਰਕ ਵਿੱਚ ਅਤੇ  ਇੱਕ ਰਾਜਾ ਨੂੰ ਸਵਰਗ ਵਿੱਚ ਵੇਖਕੇ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂ ਨੂੰ  ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਇਹ ਉਲਟੀ ਗੱਲ ਕਿਉਂ ਹੋਈ । ਗੁਰੂ ਜੀ ਬੋਲੇ ,  ਉਸ ਰਾਜਾ ਨੂੰ ਸਾਧੂਆਂ ਅਤੇ ਸੱਜਣਾਂ  ਦੇ ਸਤਸੰਗ ਦੀ  ਰੁਚੀ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਉਸਨੇ ਮਰਨ  ਦੇ ਪਿੱਛੋਂ  ਸਵਰਗ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ  ਦੇ ਸੰਗ ਵਾਸਾ  ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਸਾਧੂ  ਨੂੰ ਰਾਜਿਆਂ ਅਤੇ ਅਮੀਰਾਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਦਾ ਸ਼ੌਕ ਸੀ ਸੋ ਉਹੀ ਵਾਸਨਾ ਉਹਨੂੰ ਨਰਕ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮੁਸਾਹਬਤ ਲਈ ਖਿੱਚ ਲਿਆਈ ।

ਬਾਇਜੀਦ  ਦੇ ਸੰਬੰਧ  ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਮਹਿਮਾਨ ਨਵਾਜ਼ੀ  ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਉਦਾਰ  ਸੀ ।  ਇੱਕ ਵਾਰ ਉਸਦੇ ਘਰ  ਇੱਕ ਬੁੱਢਾ ਆਦਮੀ ਆਇਆ ਜੋ ਭੁੱਖ – ਪਿਆਸ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਦੁਖੀ ਲਗਦਾ ਸੀ । ਬਾਇਜੀਦ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਉਸਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਭੋਜਨ ਮੰਗਵਾਇਆ ।ਬਿਰਧ ਮਨੁੱਖ ਭੋਜਨ ਤੇ ਟੁੱਟ ਪਿਆ । ਉਸਦੀ ਜੀਭ  ਤੋਂ ਬਿਸਮਿੱਲਾ ਸ਼ਬਦ ਨਹੀਂ ਨਿਕਲਿਆ । ਬਾਇਜੀਦ ਨੂੰ ਨਿਸ਼‍ਚੇ  ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਉਹ ਕਾਫਰ ਹੈ । ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਤੋਂ ਨਿਕਲਵਾ ਦਿੱਤਾ । ਉਸੀ ਸਮੇਂ ਆਕਾਸ਼ਵਾਣੀ ਹੋਈ ਕਿ ਬਾਇਜੀਦ ਮੈਂ ਇਸ ਕਾਫਰ ਦਾ ਸੌ ਸਾਲ ਤੱਕ ਪਾਲਣ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਬਣ ਸਕਿਆ  ।

ਇੱਕ ਕਵੀ ਕਿਸੇ ਭਲਾ-ਆਦਮੀ  ਦੇ ਕੋਲ ਜਾਕੇ ਬੋਲਿਆ ,  ਮੈਂ ਵੱਡੀ ਆਫ਼ਤ ਵਿੱਚ ਪਿਆ ਹੋਇਆ ਹਾਂ ,  ਇੱਕ ਨੀਚ ਆਦਮੀ  ਦੇ ਮੇਰੇ ਸਿਰ  ਕੁੱਝ ਰੁਪਏ ਹਨ  ।  ਇਸ ਕਰਜੇ ਦੇ ਬੋਝ ਥੱਲੇ  ਮੈਂ ਦਬਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ  ਹਾਂ ।  ਕੋਈ ਦਿਨ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ ਕਿ ਉਹ ਮੇਰੇ ਦਵਾਰ ਦਾ ਚੱਕਰ ਨਾ ਲਗਾਉਂਦਾ ਹੋਵੇ  । ਉਸਦੀ ਤੀਰ ਸਰੀਖੀ ਗੱਲਾਂ ਨੇ ਮੇਰੇ ਹਿਰਦਾ ਨੂੰ ਛਲਨੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ।  ਉਹ ਕਿਹੜਾ ਦਿਨ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਮੈਂ ਇਸ ਕਰਜੇ  ਤੋਂ ਅਜ਼ਾਦ ਹੋ ਜਾਵਾਂਗਾ ।  ਭਲੇ-ਆਦਮੀ ਨੇ ਇਹ ਸੁਣਕੇ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਅਸ਼ਰਫੀ ਦਿੱਤੀ । ਕਵੀ ਅਤਿ ਖੁਸ਼ ਹੋਕੇ ਚਲਾ ਗਿਆ । ਇੱਕ ਦੂਜਾ ਮਨੁੱਖ ਉੱਥੇ ਬੈਠਾ ਸੀ । ਬੋਲਿਆ ,  ਤੁਸੀ ਜਾਣਦੇ ਹੋ ਉਹ ਕੌਣ ਹੈ । ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਧੂਰਤ ਹੈ ਕਿ ਵੱਡੇ – ਵੱਡੇ ਦੁਸ਼ਟਾਂ  ਦੇ ਵੀ ਕੰਨ ਕੁਤਰਦਾ ਹੈ ।  ਉਹ ਜੇਕਰ ਮਰ ਵੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਰੋਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੀਦਾ ।  ਭਲੇ -ਆਦਮੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ  ਕਿਹਾ ਚੁਪ ਰਹਿ ,  ਕਿਸੇ ਦੀ ਨਿੰਦਿਆ ਕਿਉਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ।  ਜੇਕਰ ਉਸ ਪਰ ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ ਕਰਜਾ ਹੈ ਤਦ ਤਾਂ ਉਸਦਾ ਗਲਾ ਛੁੱਟ ਗਿਆ ।ਲੇਕਿਨ ਜੇਕਰ ਉਸਨੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ  ਧੂਰਤਤਾ ਕੀਤੀ ਹੈ ਤੱਦ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਪਛਤਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਰੁਪਏ ਨਾ ਮਿਲਦੇ  ਤਾਂ ਉਹ ਮੇਰੀ ਨਿੰਦਿਆ ਕਰਨ ਲੱਗ ਜਾਂਦਾ ।

ਸੀਰਿਆ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਸਾਲੇਹ ਸੀ ਕਦੇ – ਕਦੇ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਗੁਲਾਮ  ਦੇ ਨਾਲ ਭੇਸ਼ ਬਦਲਕੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਿਕਲਿਆ ਕਰਦਾ ਸੀ ।  ਇੱਕ ਵਾਰ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਮਸਜਦ ਵਿੱਚ ਦੋ ਫਕੀਰ ਮਿਲੇ ।  ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ  ਕਹਿੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੇਕਰ ਇਹ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਲੋਕ ਜੋ ਭੋਗ – ਵਿਲਾਸ ਵਿੱਚ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਸਵਰਗ ਵਿੱਚ ਆਉਣਗੇ ,  ਤਾਂ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਤਰਫ ਅੱਖ ਚੁੱਕ ਕੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦੇਖਾਂਗਾ ।  ਸਵਰਗ ਤੇ  ਸਾਡਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ  ਇਸ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਦੁਖ ਭੋਗ ਰਹੇ ਹਾਂ ।  ਜੇਕਰ ਸਾਲੇਹ ਉੱਥੇ ਬਾਗ ਦੀ ਦੀਵਾਰ  ਦੇ ਕੋਲ ਵੀ ਆਇਆ ਤਾਂ ਜੁੱਤੇ ਨਾਲ  ਉਸਦਾ ਭੇਜਾ  ਕੱਢ ਲਵਾਂਗਾ । ਸਾਲੇਹ ਇਹ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣਕੇ ਉੱਥੋਂ  ਚਲਾ ਆਇਆ ।  ਸਵੇਰੇ  ਉਸਨੇ ਦੋਨਾਂ ਫਕੀਰਾਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ ਅਤੇ ਢੁਕਵਾਂ ਆਦਰ ਮਾਣ ਕਰਕੇ ਉੱਚਾਸਨ ਤੇ  ਬੈਠਾਇਆ ।ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ – ਸਾਰਾ  ਧਨ ਦਿੱਤਾ । ਤੱਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਫਕੀਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ,  ਹੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ,  ਤੂੰ ਸਾਡੀ ਕਿਸ ਗੱਲ ਤੋਂ ਐਨਾ  ਖੁਸ਼ ਹੋਇਆ ?  ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਹਰਸ਼ ਨਾਲ  ਗਦਗਦ ਹੋਕੇ ਬੋਲਿਆ ,  ਮੈਂ ਉਹ ਮਨੁੱਖ ਨਹੀਂ ਹਾਂ ਕਿ ਐਸ਼ੋ ਇਸ਼ਰਤ   ਦੇ ਹੰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਦੁਰਬਲਾਂ  ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਜਾਂਵਾਂ । ਤੁਸੀਂ  ਮੇਰੀ ਵੱਲੋਂ  ਆਪਣਾ ਹਿਰਦਾ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਲਓ ਅਤੇ ਸਵਰਗ ਵਿੱਚ ਮੈਨੂੰ ਛਿੱਤਰ  ਮਾਰਨ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਨਾ  ਕਰੋ । ਮੈਂ ਅੱਜ ਤੁਹਾਡਾ ਆਦਰ ਮਾਣ ਕੀਤਾ ਹੈ ,  ਤੁਸੀਂ  ਕੱਲ ਮੇਰੇ ਲਈ  ਸਵਰਗ ਦਾ ਦਵਾਰ ਬੰਦ ਨਾ ਕਰਨਾ ।