786
ਇਹ ਨਾ ਕਹੋ ਕਿ ਇੱਕ ਲੱਖ ਹਿੰਦੂ ਤੇ ਇੱਕ ਲੱਖ ਮੁਸਲਮਾਨ ਮਰੇ ਨੇ….ਇਹ ਕਹੋ ਕਿ ਦੋ ਲੱਖ ਇਨਸਾਨ ਮਰੇ ਨੇ।ਟ੍ਰੈਜਡੀ ਤਾਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮਾਰਨ ਤੇ ਮਰਨ ਵਾਲ਼ੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਖ਼ਾਤੇ ਚ ਨਹੀਂ ਗਏ।ਲੱਖ ਹਿੰਦੂ ਮਾਰ ਕੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੇ ਸਮਝਿਆ ਹੋਏਗਾ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਮਰ ਗਿਆ ਹੈ,ਪਰ ਉਹ ਜਿਉਂਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਜਿਉਂਦਾ ਰਹੇਗਾ, ਇੰਝ ਹੀ ਲੱਖ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਤਲ ਕਰਕੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੇ ਕੱਛਾਂ ਵਜਾਈਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ਕੇ ਇਸਲਾਮ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਰ ਹਕੀਕਤ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੈ,ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਉੱਪਰ ਤਾਂ ਇੱਕ ਹਲਕੀ ਜਿਹੀ ਵੀ ਖਰੋਂਚ ਤੱਕ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਈ। ਉਹ ਲੋਕ ਬੇਵਕੂਫ਼ ਨੇ ਜੋ ਸਮਝਦੇ ਨੇ ਕਿ ਕਿਸੇ ਧਰਮ ਜਾਂ ਮਜ਼ਹਬ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਏ। ਮਜ਼ਹਬ, ਦੀਨ ,ਈਮਾਨ, ਧਰਮ,ਯਕੀਨ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼,…ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਜੋ ਕੁੱਝ ਵੀ ਆ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜਿਸਮ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ, ਰੂਹ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਸੋ ਚਾਕੂ, ਛੁਰੇ, ਗੋਲ਼ੀ ਨਾਲ਼ ਇਹ ਫ਼ਨਾਹ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ।
ਸਆਦਤ ਹਸਨ ਮੰਟੋ
Saadat Hasan Manto
