khush raho

ਜਿਵੇਂ ਧਨ-ਜਾਇਦਾਦ ਦੀ ਪੂੰਜੀ ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਤਿਵੇਂ ਹੀ ਅਨੰਦ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲਈ ਵਿਸਮਾਦੀ ਪੂੰਜੀ ਵੀ ਅਤੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਅਕਾਦਮਿਕ, ਵਪਾਰਕ ਤੇ ਹੋਰ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸਾਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਵਿਕਾਸ ਵੱਲ ਵੀ ਧਿਆਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।

ਕਿਵ ਪਤਾ ਲੱਗੇ ਕਿ ਮੇਰਾ ਅਧਿਆਤਮ ਵਿਕਾਸ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ? ਇਸ ਲਈ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਕੁਝ ਨੁਕਤਿਆਂ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ: 

1. ਔਖੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਸਮੇਂ ਝੁੰਜਲਾਹਟ ਘਟੇ ਤੇ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਸਹਿਣ ਦਾ ਚਾਓ ਵਧੇ 
2. ਖਿੜੇ – ਖਿੜੇ ਰਹਿਣਾ, ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਦੇ ਪਲ ਵਧਣ
3. ਚਿੰਤਾ ਹੋਵੇ ਹੀ ਨਾਹ
4. ਵਾਦ – ਵਿਵਾਦ, ਝਗੜਿਆਂ ਤੋਂ ਕੰਨੀ ਕਤਰਾਅ ਕੇ ਰਹਿਣਾ ।
5. ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਵਤੀਰੇ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰੀ ਜਾਣ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਘਟੇ
6. ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜਾਂ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਹਰ ਵੇਲੇ ਜੱਜ ਕਰਨ ਤੋਂ ਹਿਚਕਿਚਾਹਟ ਹੋਵੇ
7. ਆਪਣੇ ਆਪੇ ਤੇ ਕੁਦਰਤ ਨਾਲ ਪ੍ਰੇਮ – ਪਿਆਰ ਤੇ ਨਿਕਟਤਾ ਬਣਨੀ
8. ਹਰ ਵੇਲੇ ਵਾਹ – ਵਾਹ ਕਹਿਣਾ, ਚੰਗੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦੀ ਤਾਰੀਫਾਂ ਕਰਨੀਆਂ
9. ਭੈ ਮੁਕਤ ਹੋਣਾ । 
10. ਪਲ – ਪਲ, ਹਰ ਪਲ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣਨਾ

ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਸਦਾ ਹੀ ਦੁੱਖ ਜਾਂ ਸੁੱਖ ਨਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਸਗੋਂ ਜੀਵਨ ਤਾਂ ਦੁੱਖਾਂ ਸੁੱਖਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਨਾਲ ਹੀ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਕਦੇ ਸੁਹਾਵਣਾ ਸਫ਼ਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਕਦੇ ਦੁਖਦਾਈ ਕਹਿਰ।

ਇੱਕ ਪਲ ਕੋਈ ਖੁਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਦੂਜੇ ਹੀ ਪਲ ਉਦਾਸ। ਕਦੀ ਔਖੀ ਘਾਟੀ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਫਤਿਹ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਤੇ ਕਦੇ ਸੌਖਾ ਕੰਮ ਵੀ ਅੜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਇਕ ਜੰਗ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਮੁਸੀਬਤ ਵਿੱਚ ਫਸ ਜਾਓ ਤਾਂ ਘਬਰਾਓ ਨਾ, ਸਗੋਂ ਜੂਝੋ। ਹਮੇਸ਼ਾ ਯਾਦ ਰੱਖੋ ਕਿ ਕਾਲੀ ਘੁੱਪ ਹਨੇਰੀ ਰਾਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਸ ਦੀ ਨਵੀਂ ਕਿਰਨ ਲੈ ਕੇ ਸੂਰਜ ਵੀ ਜ਼ਰੂਰ ਚੜ੍ਹਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਨਾਮਕ ਹਨੇਰੇ ਨੂੰ ਪਲਾਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਉਤਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਉਮੀਦ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਜੀਵਨ ਦੀ ਜੰਗ ਜਿੱਤਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

ਕਿ: 

1. ਇਰਾਦਾ ਦਿੜ੍ਹ ਰੱਖੀਏ: ਭਾਵ ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਦੁੱਖ ਜਾਂ ਮੁਸੀਬਤ ਪੈ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਡੋਲੀਏ ਨਾ। ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖੀਏ ਕਿ ਜਲਦੀ ਹੀ ਇਹ ਦੁੱਖ ਟਲ ਜਾਏਗਾ ਤੇ ਖੁਸ਼ੀਆਂ ਮੁੜ ਆਉਣਗੀਆਂ। 
2. ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਫਰੇਮ ਕਰੋ: ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਮੁਸੀਬਤ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਸਾਡਾ ਪੂਰਾ ਧਿਆਨ ਮੁਸੀਬਤ ਵੱਲ ਚਲਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਓ ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਸੁਚੇਤ ਉਪਰਾਲਾ ਕਰੀਏ ਤੇ ਆਪਣਾ ਧਿਆਨ ਮੁਸੀਬਤ ਤੋਂ ਹਟਾਅ ਕੇ ਮੁਸੀਬਤ ਦੇ ਹੱਲ (Possible solutions) ਵੱਲ ਲਗਾ ਦੇਈਏ।
3. ਸਿਆਣੇ ਅਤੇ ਸੂਝਵਾਨ ਇਨਸਾਨ ਤੋਂ ਸਲਾਹ ਲਈਏ: ਜੇਕਰ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੱਗੇ ਕਿ ਕੋਈ ਅਜਿਹੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਆ ਪਈ ਹੈ। ਜਿਸਦਾ ਹੱਲ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਾਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਕਿਸੇ ਸੂਝਵਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਕਰੋ। ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਹੱਲ ਜ਼ਰੂਰ ਮਿਲ ਜਾਏਗਾ। 
4. ਉਪਰਾਲੇ ਕਰੀਏ: ਹੱਥੀਂ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਦਤ ਪਾਈਏ।ਜਿਵੇਂ ਦੀ ਵੀ ਮੁਸੀਬਤ ਹੋਵੇ, ਉਸਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਹਰ ਜ਼ਰੂਰੀ ਉਪਰਾਲਾ ਕਰੀਏ। ਢੇਰੀ ਨਾ ਚਾਹੀਏ।

 5. ਉਮੀਦ ਘੱਟ ਅਤੇ ਕਿਰਤ ਵੱਧ: ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਜਾਂ ਵਸਤੂ ਤੋਂ ਉਮੀਦ ਜਿੰਨੀ ਘੱਟ ਰੱਖੋਗੇ, ਜੀਵਨ ਓਨਾ ਹੀ ਸੌਖਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਕਿਰਤ ਕਰੋ ਅਤੇ ਰੱਬ ਤੇ ਯਕੀਨ ਰੱਖੋ।ਉਮੀਦ ਘੱਟ ਅਤੇ ਕਿਰਤ ਵੱਧ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਇਨਸਾਨ ਜੀਵਨ ਦੀ ਹਰ ਜੰਗ ਜਿੱਤ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।

ਜੇਕਰ ਹਰ ਰੋਜ਼ ਸਵੇਰੇ ਉੱਠ ਕੇ । ਮੁਸਕਰਾਈਏ ਤਾਂ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਚਿਹਰੇ ਤੇ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।

ਇੱਕ ਦਿਨ ਮੈਂ ਅਕਾਰਨ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਵਿੱਚ, ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਆਚਿਆ ਬੜੀ ਕਾਹਲੀ ਵਿੱਚ, ਤੇਜ਼ ਸਕੂਟਰ ਚਲਾ ਕੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਲਾਲ ਬੱਤੀ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਰੁਕਣਾ ਪਿਆ। ਅੱਗੇ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਦੀ ਬੱਘੀ ਖੜੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬੈਠਾ ਇੱਕ ਨਿੱਕਾ . ਜਿਹਾ ਪਿਆਰਾ ਬੱਚਾ ਬੜੀ ਮਾਸੂਮੀਅਤ ਨਾਲ , ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਵੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਦ ਮੈਂ ਉਸ ਵੱਲ ਵੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਮੁਸਕਰਾ ਪਿਆ। ਮੈਂ ਵੀ . ਮੁਸਕਰਾਉਣ ਲਗ ਪਿਆ।

ਬੱਤੀ ਹਰੀ ਹੋ ਗਈ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਰਾਹ ਤੇ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਰਾਹ ਤੁਰ ਪਿਆ । ਹੁਣ ਮੈਂ ਕਾਹਲੀ ਅਤੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ 

ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਸਕੂਟਰ ਚਲਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਹੁੰਚਦਿਆਂ ਓਨਾ ਹੀ ਟਾਈਮ ਲੱਗਿਆ ਪਰ ਚਿਹਰੇ ਤੇ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਬਣੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸ ਦਿਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜਦ ਵੀ ਸਫ਼ਰ ਕਰਨਾ ਹੈ- ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ। ਕਾਰ, ਸਕੂਟਰ ਚਲਾਓ – ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ 

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਮੈਂ ਆਪਣੀਆਂ ਹੀ ਸੋਚਾਂ ਵਿੱਚ ਗੁਆਚਿਆ ਸੜਕ ‘ਤੇ ਤੁਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਸਾਹਮਣਿਓਂ ਮੇਰਾ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣਾ ਮਿੱਤਰ ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਨੂੰ ਹੱਥ ਹਿਲਾ ਕੇ ਲੰਘ ਗਿਆ। ਮੈਂ ਵੀ ਅਭੜਵਾਹੇ ਹੱਥ ਉੱਚਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।

ਗੱਲ ਤਾਂ ਬਸ ਪਲ ਭਰ ਦੀ ਸੀ, ਓਹ ਗੁਜਰ ਗਿਆ ਪਰ ਮੇਰੇ ਚਿਹਰੇ ਤੇ ਇੱਕ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਛੱਡ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਮੇਰੀ ਚਾਲ ਵਿੱਚ ਚਾਉ ਤੇ ਅਨੰਦ ਸੀ।

ਕਿਸੇ ਦਾ ਐਕਸੀਡੈਂਟ ਹੋ ਜਾਵੇ, ਲੱਤ-ਬਾਂਹ ਟੁੱਟ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਚਾਣਚੱਕ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਸਾਨੂੰ ਉਸਦਾ ਅਫਸੋਸ ਕਿਵੇਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ? ਸੂਝਵਾਨ PSVs ਲਈ ਇਹ ਸਮਝਣਾ ਬੜਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

ਹੁਣ ਅਸੀਂ ਕਿਵੇਂ ਕਰਦੇ ਹਾਂ?

‘‘ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਮਾੜੀ ਹੋਈ।

“ਰੱਬ ਨੇ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਇਹ ਕੀ ਭਾਣਾ ਵਰਤਾ ਦਿੱਤਾ? 

“ਤੁਸੀਂ ਹੁਣ ਕਿਵੇਂ ਜੀਵਨ ਕੱਟੋਗੇ? ਬੜੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਆਊ।”

ਕਹਿਣਾ ਕੀ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ? 

“ ਘਬਰਾਓ ਨਾਹ ਜੀ, ਸਭ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਊ “

“ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਸਭ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ – ਆਪੇ ਬਿਧਿ ਬਣ ਜਾਏਗੀ।” 

“ਹੌਸਲਾ ਰੱਖੋ, ਘਬਰਾਉਣ ਦੀ ਕੀ ਲੋੜ ਹੈ? ਅਸੀਂ ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਹਾਂ।” 

ਹਰ ਘਟਨਾ/ਦੁਰਘਟਨਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਰਾਹ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਜਿਸ ਘਰ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਕੁੜੀਆਂ ਹਨ ਤੇ ਕੋਈ ਭਰਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਪਿੰਡ ਵਾਲੇ ਉਸ ਘਰ ਨੂੰ ਚੈਨ ਨਾਲ ਜਿਉਣ ਵੀ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦੇ। ਮਾਤਾਪਿਤਾ ਵੀ ਇਸ ਕਰਕੇ ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਚਾਰੇ ਕੁੜੀਆਂ ਵੀ। “ਬੀ.ਏ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬੱਚੇ ਤਾਂ ਨਾਲਾਇਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਾਇੰਸ ਪੜੋ ਜਾਂ ਕਾਮਰਸ।. 

ਇਹ ਗਲਤ ਵੀਚਾਰ ਹਨ। ਤੋੜੀਏ ਇਹ ਜੰਜ਼ੀਰਾਂ। ਕੁੜੀਆਂ ਮੁੰਡਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਹਨ। ਬੀ.ਏ. ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵੀ ਬਹੁਤ ਅੱਗੇ ਵਧ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦਾ ਚੰਗਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰੀਏ।

 ਬੀ.ਏ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬੱਚੇ ਵੀ ਲਗਾਤਾਰ ਤਣਾਅ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪੇਂਡੂ ਕਾਲਜਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਵਿਦਿਆਰਥੀ depressed ਹਨ।

 ਸ਼ਰਾਬ ਦਾ ਕੀ ਹੈ? ਇਹ ਤਾਂ ਅਮੀਰੀ ਤੇ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਹੋਣ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨੀ ਹੈ। 

ਅੱਜ ਇਸੇ ਸ਼ਰਾਬ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਡੋਬ ਲਿਆ ਦੇ ਹੈ। ਓਨੇ ਬੰਦੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਡੁੱਬੇ, ਜਿੰਨੇ ਸ਼ਰਾਬ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਗਏ ਹਨ।

  ਨਸ਼ੇੜੀ ਕਦੇ ਵੀ ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ।

 ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਸ਼ੇੜੀ ਠੀਕ ਡਾਕਟਰੀ ਇਲਾਜ ਤੇ ਆਪਣੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇੱਛਾ ਸ਼ਕਤੀ ਨਾਲ ਠੀਕ ਹੋਏ ਹਨ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਪਿਆਰ ਤੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ ਮਦਦ ਨਾਲ ਠੀਕ ਹੋਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। 

 ਵੱਡੇ ਤੇ ਮਹਿੰਗੇ ਵਿਆਹਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਇਜ਼ਤ ਬਣਦੀ ਹੈ? 

ਨਹੀਂ ਜੀ, ਹੁਣ ਇਹ ਬਦਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਸਿਆਣੇ ਲੋਕ ਵਿਖਾਵੇ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਾਦੇ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਲਗ ਪਏ ਹਨ।

ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ ਜਾਂ ਉਦਾਸੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਤਰੀਕਾ ਹੈ ਕਿ ਕਦੇ ਵੀ ਵਿਹਲੇ ਨਾ ਰਹੀਏ। ਜਿੰਨਾ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ (busy) ਰਹਾਂਗੇ। ਓਨਾ ਹੀ ਖੁਸ਼ ਰਹਾਂਗੇ ਤੇ ਡਿਪਰੈਸ਼ਨ ਤੋਂ ਬਚੇ ਰਹਾਂਗੇ।
Busy is Blessed, ਭਾਵ ਜੋ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਉਸ ’ਤੇ ਬੜੀ ਕਿਰਪਾ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਕੋਈ ਹਸਪਤਾਲ ਜਾਂ ਕੋਰਟ ਕਚਿਹਰੀ ਦੇ ਆਹਰ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੈ ਉਹ ਵੀ ਵਿਹਲੇ ਬੰਦੇ ਨਾਲੋਂ ਚੰਗਾ ਹੈ। ਸਭ ਤੋਂ ਡਰਾਉਣੀ ਸ਼ੈਅ ਅੱਗ, ਭੂਤ ਜਾਂ ਸ਼ੇਰ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਵਿਹਲਾ ਬੰਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਈ ਵਾਰੀ ਅਸੀਂ ਉਸ ਵੇਲੇ ਹੀ ਬਿਮਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਾਂ, ਜਦੋਂ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਤੋਂ ਬਿਮਾਰ ਹੋਣ ਲਈ ਸਮਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਅਸੀਂ ਨਾ ਆਪਣੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝੇ ਹੋਏ ਹਾਂ ਤਾਂ ਬਿਮਾਰ ਚ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵੀ ਘੱਟ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਗੇ ਵਿਹਲਾ ਬੰਦਾ ਵੱਧ ਬਿਮਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਫਿਲੀਪਾਈਨਜ਼ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਰਵੇ ਮਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਲੋਕ ਛੋਟੀ-ਮੋਟੀ ਬਿਮਾਰੀ ਵੇਂ ਲਈ ਕਿਸ ਦਿਨ ਸੋਮਵਾਰ, ਮੰਗਲਵਾਰ…) ਦੇ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰ ਕੋਲ ਵੱਧ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਲੇ ਹਨ। ਓਹਨਾਂ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਸੋਮਵਾਰ ਤੋਂ ਮ ਸ਼ੁਕਰਵਾਰ ਤੱਕ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਅਜਿਹੇ ਮਰੀਜ਼ ਦਾ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਸ਼ਨੀਵਾਰ ਤੇ ਐਤਵਾਰ ਇੱਕ ਦਮ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੱਧ ਜਾਂਦੀ ਸ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ 5 ਦਿਨ ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਲ ਐਨੇ ਰੁੱਝੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਓਹਨਾਂ ਦਾ ਆਪਣੀ ਬਿਮਾਰੀ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਹੀ ਨਹੀਂ ਜਾਂਦਾ।
ਅਚਾਨਕ ਸ਼ਨੀਵਾਰ/ਐਤਵਾਰ ਜਦ ਓਹ ਵਿਹਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤੇ ਸਰੀਰ ਬਿਮਾਰ ਹੋਣ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।ਓਹਨਾਂ ਨੇ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਨਾਮ ਹੀ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ- Leisure sickness ਭਾਵ ਵਿਹਲੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਬਿਮਾਰੀ।
ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡਾ ਪੰਜਾਬ ਸੁੱਖ ਨਾਲ ਸਾਰਾ ਹੀ ਵਿਹਲਾ ਹੈ। ਕਣਕ-ਝੋਨਾ ਬੀਜਣ ਵਾਲਾ ਕਿਸਾਨ ਸਾਰਾ ਸਾਲ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ 60-65 ਦਿਨ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਬਾਕੀ 300 ਦਿਨ ਵਿਹਲਾ। ਲੋੜ ਹੈ ਅਸੀਂ ਸਹਾਇਕ ਧੰਦੇ ਅਪਣਾਅ ਕੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰੁਝੇਵੇਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖੀਏ। ਨਾਲੇ ਆਮਦਨ ਵਧੇ, ਨਾਲੇ ਸਿਹਤ ਠੀਕ ਰਹੇਗੀ।

ਕਦੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਆਓ! ਚਿੰਤਾ ਕਰੀਏ। ਕਿਉਂ? ਕਿਉਂਕਿ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਕਹਿਣ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੀ ਹਰ ਵੇਲੇ ਚਿੰਤਾ ਕਰਦੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਾਂ। ਨਿੱਤ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਬਿਨਾਂ ਨਾਗਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ, ਸਾਰੇ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।
ਜੀ ਹਾਂ। ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਚਿੰਤਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਕੋਈ ਵੱਧ, ਕੋਈ ਘੱਟ, ਕੋਈ ਹਰ ਪਲ, ਕੋਈ ਹਰ ਰੋਜ਼, ਕੋਈ ਕਦੇ ਕਦਾਈ।
ਪਰ ਕਮਾਲ ਦੀ ਗੱਲ ! ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਚਿੰਤਾ ਕਰੋ। ਨਾਲ ਹੀ ਇੱਕ ਸ਼ਰਤ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਕੇਵਲ ਉਸ ਗੱਲ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਕਰੋ ਜੋ ਅਣਹੋਣੀ ਹੋਵੇ। ਜੋ ‘ਹੋਣੀ ਹੈ ਤੇ ਸਭ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਆਈ ਹੈ, ਸਭ ਨਾਲ ਹੁੰਦੀ ਰਹੇਗੀ ਉਸ ਗੱਲ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਕਿਉਂ ਕਰੀਏ ਫੁਰਮਾਨ ਹੈ:

ਚਿੰਤਾ ਤਾ ਕੀ ਕੀਜੀਐ ਜੋ ਅਨਹੋਨੀ ਹੋਇ॥
ਇਹੁ ਮਾਰਗੁ ਸੰਸਾਰ ਕੋ ਨਾਨਕ ਥਿਰੁ ਨਹੀ ਕੋਇ॥
ਮਰਨ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਤਾਂ ਕਦੇ ਵੀ ਨਾ ਕਰੀਏ। ਨਾ ਆਪਣੇ ਮਰਨ ਦੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਆਪਣੇ ਸੁਨੇਹੀਆਂ ਦੇ ਮਰਨ ਦੀ। ਹਰੇਕ ਨੇ ਮਰਨਾ ਹੀ ਮਰਨਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਕਿਸਨੇ ਕਦੋਂ ਤੇ ਕਿਵੇਂ ਮਰਨਾ ਹੈ? ਪਰ ਮਰਨਾ ਜ਼ਰੂਰ ਹੈ। ਸੋ ਮਰਨ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਕਦੇ ਵੀ ਨਾ ਕਰੀਏ। ਮਰਨਾ ਅਣਹੋਣੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।
ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੁੱਖ-ਸੁੱਖ ਵੀ ਸਭ ਤੇ ਆਉਣੇ ਹੀ ਆਉਣੇ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਸਰੀਰਿਕ ਰੋਗ ਦੀ, ਐਕਸੀਡੈਂਟ ਦੀ, ਚੋਰੀ ਦੀ, ਨੁਕਸਾਨ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਕਰਨੀ ਵੀ ਬੇਲੋੜੀ ਹੈ। ਹਾਂ, ਆਪਣੇ ਵੱਲੋਂ ਸਭ ਕੁਝ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਕਰੀਏ ਪਰੰਤੂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗੱਲ ਦੀ ਚਿੰਤਾ ਨਾ ਕਰੀਏ।
ਇੱਕ ਦਿਨ ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਕਿ ਮੈਂ ਕਿੰਨੀ ਵਾਰੀ, ਕਿੰਨੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਬਾਰੇ ਕਿੰਨੀ ਹੀ ਚਿੰਤਾ ਕੀਤੀ। ਪਰ ਚਿੰਤਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਅੱਜ ਤਕ ਕਦੇ ਵੀ ਮੈਨੂੰ ਕੋਈ ਲਾਭ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਗੋਂ ਬਹੁਤੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਜਿਹਨਾਂ ਦੀ ਮੈਂ ਚਿੰਤਾ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ, ਉਹ ਹੋਈਆਂ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਐਵੇਂ ਸਮਾਂ ਤੇ ਸਿਹਤ ਬਰਬਾਦ ਕੀਤੀ।
ਹੁਣ ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਦੇ ਵੀ ਚਿੰਤਾ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ। ਜੇ ਇਸਦਾ ਕੋਈ ਲਾਭ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਫਿਰ ਕਿਉਂ ਕਰੀਏ ?
ਚਿੰਤਾ ਕਰਨ ਨਾਲੋਂ ਆਪਣੇ ਚਿੱਤ ਵਿੱਚ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੇ ਨਾਮ ਨੂੰ ਚੇਤੇ ਕਰੀਏ। ਚਿੰਤਾ ਨਹੀਂ ਚਿੰਤਨ ਕਰੀਏ। ਚਿੰਤਾ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਚਿਹਰਾ ਹਰ ਵੇਲੇ ਚੜਦੀਕਲਾ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਨਾਲੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਗੱਲ ਪ੍ਰਭੂ ਭਗਤ ਤਾਂ ਦੁਨਿਆਵੀ ਅਮੀਰਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਅਮੀਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਦੁਨਿਆਵੀ ਅਮੀਰ, ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਲਈ ਨੌਕਰ ਰੱਖ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਭਗਤਾਂ ਕੋਲ ਤਾਂ ਚਿੰਤਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੌਣ? ਪਰਮਾਤਮਾ। ਭਗਤ ਪ੍ਰਭੂ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ‘ਚਿੰਤਾ ਕਰਹੁ ਹਮਾਰੀ।

ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨਾ ਔਖਾ ਕੰਮ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਤੁਹਾਡੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੇ ਨੇਕ ਕੰਮ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਕਿਸੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਵੀਰ/ਭੈਣ ਦੀ
1. ਗੱਲ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਸੁਣੋ ।
ਕੇਵਲ ਸੁਣਨ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸਦਾ ਕੁਝ ਦੁੱਖ ਘੱਟ ਸਕਦਾ ਹੈ।
2. ਉਤਸ਼ਾਹ ਦਿਓ।
ਹੌਸਲੇ, ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ, ਉਤਸ਼ਾਹ ਦੇ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦ ਹੀ ਕਰਾਮਾਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।
3. ਜੇ ਮਰਨ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰੇ।
ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਅਜਾਂਈ ਨਾ ਸਮਝੋ। ਉਸ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰੋ। ਵੇਖੋ ਮਸਲਾ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਗੰਭੀਰ ਹੈ। ਲੋੜ ਪਵੇ ਤਾਂ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਵੀ ਦੱਸੋ, ਡਾਕਟਰ ਦੀ
ਸਲਾਹ ਲਵੋ।
4. ਡਾਕਟਰ ਕੋਲ ਜਾਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰੋ
ਜੇ ਕੋਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਨਹੀਂ ਪਾ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਡਾਕਟਰ ਕੋਲ ਜਾਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਕਰੀਏ।

ਹਰੇਕ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਔਖੇ ਪਲ ਆਉਂਦੇ ਹੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਸੋਚਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਸ ਹੁਣ ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਹੀ ਛੱਡ ਜਾਈਏ, ਹੁਣ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਲੜਿਆ ਜਾਂਦਾ, ਥੱਕ . ਗਿਆ ਹਾਂ…….
ਪਰ ਸੱਚ ਜਾਣਿਓ! ਇਹ ਵਕਤੀ ਫੁਰਨੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਔਖੀਆਂ ਘੜੀਆਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਹਾਲੀ ਜੀਵਨ ਜੀਉਣ ਦੇ ਹੋਰ ਬੜੇ ਰਾਹ ਹਨ ਜੋ ਅਸੀਂ ਸੋਚੇ ਹੀ ਨਹੀਂ। ਦੁੱਖਾਂ, ਕਲੇਸ਼ਾਂ, ਪਰੇਸ਼ਾਨੀਆਂ ਨਾਲ ਮਨ ਐਨਾ ਆਤੁਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਠੀਕ ਰਾਹ ਹੀ ਨਹੀਂ ਦਿਸਦਾ। ਔਖੇ ਪਲ ਅਸੀਂ ਸਹਿਜ ਨਾਲ ਪਾਰ . ਕਰ ਸਕੀਏ ਇਸ ਲਈਜਦੋਂ ਮਨ ਬਹੁਤ ਹੀ . ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਕੁਝ ਕੰਮ ਕਰਕੇ , ਵੇਖੀਏ। ਬਹੁਤ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਨਾਲ ਆਰਾਮ । ਮਿਲਿਆ ਹੈ।
1. ਉਸ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲੀਏ, ਜੇ ਲੜਾਈ-ਝਗੜਾ ਹੈ, ਬੋਲ-ਬੁਲਾਰਾ ਹੈ, ਮਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਘਮਾਸਾਨ ਜੰਗ ਜਾਰੀ ਹੈ ਤਾਂ
(1) ਕਿਸੇ ਚੰਗੇ ਮਿੱਤਰ ਨੂੰ ਫੋਨ ਕਰੀਏ, ਲੰਮੀ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰੀਏ, ਹੋਰ-ਹੋਰ ਪਾਸੇ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਪੁੱਛੀਏ, ਦੱਸੀਏ। (2) ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਮਿਲਣ ਚਲੇ ਜਾਈਏ, ਗੱਲਾਂ-ਬਾਤਾਂ ਕਰੀਏ, ਧਿਆਨ ਹੋਰ ਪਾਸੇ ਲਾਈਏ। (3)ਸੈਰ ਕਰਨ ਜਾਈਏ – ਪੈਦਲ ਲੰਮੀ ਸੈਰ। ਕੋਈ ਸਾਥੀ ਮਿਲ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਚੰਗਾ ਹੈ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਇਕੱਲੇ ਹੀ ਤੇਜ਼ ਤੇਜ਼ ਤੁਰੀਏ।
2. ਜੇ ਉਸ ਵੇਲੇ ਬਾਹਰ ਨਾ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹੋਈਏ ਤਾਂ ਮਨ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਆਹਰੇ ਲਾਈਏ –
(1) ਗੁਰਬਾਣੀ ਪਾਠ ਕਰੀਏ – ਸਹਿਜ ਪਾਠ ਕਰੀਏ। ਕੀਰਤਨ ਕਰੀਏ, ਸੁਣੀਏ।
(2) ਚੰਗੀ ਸਾਖੀਆਂ, ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜੀਏ
(3) ਵਾਹਿਗੁਰੂ-ਵਾਹਿਗੁਰੂ, ਰਾਮ-ਰਾਮ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦੇਈਏ – 2, 4, 10 ਪੰਨੇ ਆਰਾਮ-ਆਰਾਮ ਨਾਲ ਲਿਖ-ਲਿਖ ਕੇ ਭਰ ਦੇਈਏ।
(4) ਮੁਸਕਰਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰੀਏ।
(5) ਕੋਈ ਪੁਰਾਣਾ ਹਸੀਨ ਪਲ ਯਾਦ ਕਰੀਏ – ਖੁਸ਼ੀ ਦੇ ਪਲਾਂ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਯਾਦ ਆਪਣੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਚਲਾਈਏ
(6) ਲੰਮੇ ਤੇ ਗਹਿਰੇ ਸਾਹ ਲਈਏ – ਧਿਆਨ ਸਾਹ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬਾਹਰ ਆਣ-ਜਾਣ ਤੇ ਟਿਕਾਈਏ। ਕੁਝ ਚਿਰ ਅੰਦਰ ਸਾਹ ਲੈ ਕੇ ਰੋਕੀਏ, ਫਿਰ ਛੱਡੀਏ।
3. ਜੇ ਇੰਜ ਵੀ ਗੱਲ ਨਾ ਬਣੇ ਤਾਂ ਆਪਣੀ ਡਾਇਰੀ ਲਿਖੀਏ। ਲਿਖੀਏ ਮੈਂ ਅੱਜ ਬਹੁਤ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ…(ਨੰਬਰ 1,2,3 ਕਰਕੇ ਉਹ ਗੱਲਾਂ ਲਿਖੀਏ)
ਫਿਰ ਕੁਝ ਚਿਰ ਲਈ ਸਿਮਰਨ, ਭਗਤੀ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਹੱਲ ਸੋਚੀਏ ਤੇ ਲਿਖੀਏ।
ਹੁਣ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਬਾਰੇ ਨਹੀਂ ਸੋਚਣਾ ਸਗੋਂ ਹੱਲ ਬਾਰੇ ਸੋਚਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰੀਏ। ਹੱਲ ਮਿਲਣਗੇ, ਜ਼ਰੂਰ ਮਿਲਣਗੇ।
ਸੋਚੋ, ਇਹ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਕਈਆਂ ’ਤੇ ਆਈ ਹੋਵੇਗੀ। ਜੇ ਉਹ ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਸਫਲਤਾ ਨਾਲ ਜੂਝ ਕੇ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲੇ ਤਾਂ ਮੈਂ ਵੀ ਨਿਕਲ ਸਕਦਾਦੀ) ਹਾਂ।
ਯਾਦ ਰੱਖੀਏ, ਕਦੇ-ਕਦੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨੀ ਜਾਂ ਗੱਸੇ ਸਮੇਂ ਸਾਡੇ ਅੰਦਰ ਵਾਧੂ ਤਾਕਤ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਤੁਰਨ-ਫਿਰਨ ਜਾਂ ਸਰੀਰਿਕ ਕੰਮ ਕਰਨ ਨਾਲ ਇਹ ਖਪਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮਨ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਪਾਸੇ ਲਾਉਣਾ ਅਤੇ ਵਾਧੂ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਖਪਤ ਕਰਨਾ ਹੀ ਦੋ ਮੁੱਖ ਰਾਹ ਹਨ, ਔਖੇ ਪਲਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਣ ਲਈ।

ਕੋਈ ਚੰਗਾ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਦੀਆਂ ਸੋਚਾਂ ਆਉਦੀਆਂ ਹਨ?
1. ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਡਰੂ, ਕਮਜ਼ੋਰ 2. ਮੈਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਭੱਜੂ 3. ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਦਲਿੱਦਰੀ
4 ਕਾਸ਼ ! ਮੈਂ ਕਰਦਾ ਸ਼ੇਖਚਿੱਲੀ 5 ਹੋ ਸਕਦਾ ਮੈਂ ਕਰਾਂ ਦੁਚਿੱਤਾ 6 ਮੈਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ਼ੀ 7 ਮੈਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਾਂਗਾ ਤਿਆਰ 8 ਮੈਂ ਕਰਕੇ ਹੀ ਰਹਾਂਗਾ ਦ੍ਰਿੜ ਨਿਸ਼ਚਾ
ਜੋ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਇਹ ਸੋਚੇਗਾ, ਇਹ ਕਹੇਗਾ ਕਿ ਮੈਂ ਕਰਨਾ ਹੀ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਮੈਂ ਕਰਕੇ ਵਿਖਾਵਾਂਗਾ  ਉਹ ਹੀ ਕਰ ਸਕੇਗਾ। ਜੋ ਘਬਰਾਂਦਾ ਹੀ ਰਹੇਗਾ, ਉਹ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੇਗਾ। ਆਪਣੇ ਆਪ ਨਾਲ (Self Talk) ‘ ਚੜਦੀਕਲਾ ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਿਆ ਕਰੀਏ, ਇੰਜ ਚੜਦੀਕਲਾ ਆਵੇਗੀ। ਜੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ, ਨਿਥਾਵਾਂ, ਅਭਾਗਾ ਸਮਝਦੇ ਰਹਾਂਗੇ ਤਾਂ ਇੰਜ ਦੇ ਹੀ ਬਣ ਜਾਵਾਂਗੇ। ਹਿੰਮਤੀ ਬਣੀਏ । ਡਰੂ ਨਹੀਂ।

ਮੈਂ ਇੱਕ ਵਾਰੀ ਇੱਕ ਚੋਟੀ ਦੀ ਕਾਉਂਸਲਰ ਡਾਕਟਰ ਸਾਹਿਬਾ ਨੂੰ ਪੁੱਛ ਲਿਆ
“ਤੁਸੀਂ ਸਭ ਨੂੰ ਕਾਉਂਸਲਿੰਗ ਦਿੰਦੇ ਹੋ। ਕੀ ਕਦੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪ ਨੂੰ ਵੀ ਕਾਉਂਸਲਿੰਗ ਦੀ ਲੋੜ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਈ ਹੈ?”
ਉਹਨਾਂ ਕਿਹਾ, “ਹਾਂ ਜੀ, ਬਿਲਕੁਲ, ਸਾਨੂੰ ਵੀ ਲੋੜ ਪੈਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ peers (ਹਮ ਉਮਰ ਜਾਂ ਹਮ ਖਿਆਲ ਮਿੱਤਰਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਤੇ ਆਪਣਾ ਦਿਲ ਹੌਲਾ ਕਰਦੇ ਹਾਂ।
ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਉਤਰਾਅਚੜਾਅ ਵਿੱਚੋਂ ਗੁਜ਼ਰਦੇ ਹਾਂ। ਬਹੁਤੀ ਵਾਰੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੇ ਪਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਹਿੰਮਤ ਨਾਲ ਹੀ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਆਉਂਦੇ ਹਾਂ। ਪਰ ਕਦੇ ਕਦਾਈ ਬਾਰ-ਬਾਰ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਅਸੀਂ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੇ ਆਲਮ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲ ਨਹੀਂ ਖਾਂਦੇ। ਇਸ ਲਈ ਕਦੇ ਵੀ ਮਦਦ ਲੈਣ ਤੋਂ ਝਿਜਕ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ।
ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਦਦ ਲਈ ਆਪਣੇ ਘਰ ਵੱਲ ਵੇਖੀਏ। ਪਤੀ-ਪਤਨੀ, ਮਾਤਾਪਿਤਾ, ਵੱਡੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਜਾਂ ਕਈ ਵਾਰੀ ਬੱਚੇ ਵੀ ਵਧੀਆ ਸਲਾਹ ਅਤੇ ਆਧਾਰ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਚਾਚਾ-ਤਾਇਆ, ਮਾਮਾ-ਮਾਮੀ, ਭੂਆ-ਫੁੱਫੜ ਜੋ ਵੀ ਚੰਗੇ ਤੇ ਉਸਾਰੂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਵਾਲੇ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਵੱਲ ਤੱਕੀਏ।
ਜੇ ਘਰ-ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਗੱਲ ਨਾ ਬਣੇ ਤਾਂ ਚੰਗੇ ਦੋਸਤਾਂ, ਅਧਿਆਪਕਾਂ, ਕਥਾਵਾਚਕਾਂ, ਪ੍ਰਚਾਰਕਾਂ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।
ਜੇ ਚਾਰੇ ਬੰਨੇ ਕੋਈ ਹੱਲ ਨਾ ਮਿਲੇ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਨਗਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਮਾਹਿਰ ਕਾਉਂਸਲਰ, ਡਾਕਟਰ ਨੂੰ ਫੀਸ ਦੇ ਕੇ ਮਦਦ ਲੈ ਲੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ।