ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿਚ ਗਲੇ ਵਿਚ ਤਕਲੀਫ ਜਿਹੀ ਹੋਣੀ ਸੁਰੂ ਹੋਈ ਜਿਹੜੀ ਨੇ ਠੀਕ ਹੋਣ ਦਾ ਨਾਂ ਨਾ ਲਿਆ | ਥੱਕ ਕੇ ਡਾਕਟਰ ਦੇ ਕੋਲ ਜਾਣਾ ਪਿਆ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਓਂ ਡਰ ਬੈਠ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਮੈਨੂੰ ਕੈਂਸਰ ਤਾਂ ਨਹੀਂ | ਮੈਂ ਮਸਾਂ ਹਿੰਮਤ ਕਰਕੇ ਹਸਪਤਾਲ ਪੁਹੰਚੀ | ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਵਾਰੀ ਦਾ ੲਿੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ੲਿਕ ਪੱਤੀ ਕੁ ਸਾਲ ਦੀ ਅੌਰਤ ਵੀ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਆ ਕੇ ਬੈਠ ਗੲੀ ੳੁਸ ਦੇ ਨਾਲ ੳੁਸਦਾ ੳੁਸ ਤੋਂ ਦੁੱਗਣੀ ੳੁਮਰ ਦਾ ਪਤੀ ਸੀ ਪਹਿਲੀ ਨਜ਼ਰ ਚ ਤਾਂ ਮੈਨੂੰ ਉਹ ੳੁਸਦਾ ਪਿਓ ਲੱਗਿਅਾ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾ ਜਾਗਰ ਸੀ ਤੇ ੳੁਸ
ਅੌਰਤ ਦਾ ਨਾ ਜੀਤੀ ਸੀ ੳੁਹ ਦੋਵੇਂ ਅਨਪੜ ਸਨ ੳੁਹਨਾ ਨੇ ਜਦੋਂ ਮੈਨੂੰ ਪਰਚੀ ਦਿਖਾੲੀ ਤਾਂ ੳੁਹਨਾ ਬਾਰੇ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਿਅਾ | ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਅੰਦਰ ਬੁਲਾ ਲਿਆ ਤੇ ਸਾਰੇ ਟੈਸਟ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਤੇ ਜੀਤੀ ਨੂੰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਹੋੲਿਆ | ਮੈਂ ਖੁਸ਼ ਸੀ ਪਰ ਜੀਤੀ ੳੁਦਾਸ ਹੋ ਕੇ ਬਾਹਰ ਆ ਗੲੀ ਮੈਂ ਕਿਹਾ ਤੈਨੂੰ ਤਾਂ ਖੁਸ਼ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਕਿ ਤੂੰ ਠੀਕ ੲੇ ਆਪਣਿਅਾ ਨਾਲ ਰਹੇਗੀ | ਉਹ ਕੁਝ ਬੋਲਣ ਲੱਗੀ ਕੌਣ ਮੇਰੇ ਅਾਪਣੇ ਬਸ ਅੈਨਾ ਹੀ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ ਜਾਗਰ ਆ ਗਿਅਾ | ੳੁਸ ਨੂੰ ਲੈ ਗਿਅਾ | ਮੈਨੂੰ ਲੱਗਿਅਾ ਸਾੲਿਦ ੳੁਹ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ | ਮੈਂ ਵੀ ਘਰ ਅਾੳੁਣ ਲੲੀ ਤੁਰ ਪੲੀ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਚੇਤੇ ਆੲਿਆ ਕਿ ਮੇਰਾ ਮੋਬਾੲਿਲ ਡਾਕਟਰ ਦੇ ਟੇਬਲ ਤੇ ਰਹਿ ਗਿਅਾ ਜਦੋਂ ਵਾਪਸ ਗੲੀ ਤਾਂ ਦੇਖਿਆ ਜੀਤੀ ਦੀਅਾਂ ਰਿਪੋਟਸ ੳੁੱਥੇ ਹੀ ਪੲੀਅਾਂ | ਡਾਕਟਰ ਨੇ
ਕਿਹਾ ਕਿ ੳੁਹ ਤਾਂ ਆਪਣੇ ਕੰਨਾਂ ਦੀਅਾ ਵਾਲੀਆ ਵੀ ਭੁੱਲ ਗੲੀ ੳੁੱਥੇ ਹੀ ੳੁਸਦਾ ਅਾਧਾਰ ਕਾਰਡ ਵੀ ਰਹਿ ਗਿਅਾ |
ਅਾਧਾਰ ਕਾਰਡ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ੳੁਹ ਮੇਰੇ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਦੋ ਕੁ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਪਿੰਡ ਹਰੀਨਗਰ ਦੀ ੲੇ | ਮੈਂ ਡਾਕਟਰ ਤੋਂ
ੳੁਸਦਾ ਸਮਾਨ ਲਿਅਾ ਤੇ ਕਿਹਾ ਮੈਂ ਸਮਾਨ ਪੁੰਹਚਾ ਦੇਵਾਗੀ |
ਕੲੀ ਦਿਨ ਮੈਂ ਕੰਮ ਵਿਚ ਰੁੱਝੀ ਰਹੀ ਤੇ ਫਿਰ ੲਿਕ ਦਿਨ ਯਾਦ ਅਾੲਿਅਾ ਕਿ ਜੀਤੀ ਦਾ ਸਮਾਨ ਵੀ ਦੇਣਾ | ਫਿਰ ਮੈਂ
ਵੀਰੇ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਹਰੀਨਗਰ ਗੲੀ | ਪਿੰਡ ਪੁਹੰਚੇ ਹੀ ਸੀ ਕਿ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕ ਕਿਸੇ ਦਾ ਸੰਸਕਾਰ ਕਰਨ ਜਾ ਰਹੇ ਸੀ | ਪਿੰਡ ਪਹੁੰਚ ਕੇ
ਮੈਂ ੲਿਕ ਬਜੁਰਗ ਅੌਰਤ ਤੋਂ ਜੀਤੀ ਦਾ ਘਰ ਪੁਛਿਆ ੳੁਸ ਅੌਰਤ ਨੇ ਨਾ ਸੁਣਦਿਆ ਹੀ ਰੋਣਾ ਸੁਰੂ ਕੀਤਾ | ੳੁਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ,” ਪਿੰਡ ਵਾਲੇ
ਜੀਤੀ ਦਾ ਹੀ ਸੰਸਕਾਰ ਕਰਨ ਗੲੇ ਨੇ ਰਾਤ ਉਸ ਨੇ ਜੀਰੀ ਨੂੰ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਸਪਰੇ ਪੀ ਲਿਆ|
ਮੈਨੂੰ ਤਾਂ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਕੁਝ ਵੀ ਸਮਝ ਨਾ ਲੱਗਾ ਮੇਰੇ ਤਾਂ ਜਿਵੇ ਪੈਰਾਂ ਥੱਲੋਂ ਜਮੀਨ ਨਿਕਲ ਗੲੀ | ਫਿਰ ਉਸ ਬਜੁਰਗ ਨੇ ਦੱਸਿਅਾ
ਕਿ ਜੀਤੀ ਦਾ ਪਤੀ ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਾਰਦਾ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵੀਰਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਵਾਰ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ੳੁਹ ਉਸ ਨੂੰ ੲਿੱਥੋ ਲੈ ਜਾਣ
ਉਸ ਦੀ ਕਿਸੇ ਨੇ ਨਾ ਸੁਣੀ ਹੁਣ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਵੀ 15 ,ਵਰਿਆ ਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ੳੁਹ ਵੀ ਚਿੱਟੇ ਦਾ ਅਾਦੀ ੲੇ ਉਸ ਨੇ ਵੀ ਕਦੇ ਮਾਂ ਦੀ ਸਾਰ ਨਹੀਂ ਲੲੀ ਕਲ ਦੋਹੇਂ ਪਿੳੁ ਪੁੱਤ ਨੇ ਜੀਤੀ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਕੁਟਿਆ ਮਸਾਂ ਛੁਡਵਾੲੀ ਕੲੀਆ ਨੇ ਰਲ
ਪਿੳੁ ਕਹਿੰਦਾ ਮਰ ਤੇ ਪੁੱਤ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਤਾਂ ਨਾ ਜੰਮਣ ਵਾਲੇ ਆਪਣੇ ਹੋੲੇ ਨਾ ੳੁਹ ਜਿਸ ਦੇ ਲੜ ਲੱਗੀ ਸੀ ਹੋਰ ਤਾਂ ਹੋਰ ਉਸ ਦਾ ਉਸ
ਅਾਪਣਾ ਖੂਨ ਵੀ ਅਾਪਣਾ ਨਾ ਹੋੲਿਅਾ ੲਿਹ ਅਾਖ ਕੇ ਬਜੁਰਗ ਅੌਰਤ ਤਾਹਾਂ ਮਾਰ ਕੇ ਰੋਣ ਲੱਗੀ ਜਿਹੜੀ ਜੀਤੀ ਦੀ ਗੁਅਾਢਣ ਸੀ ਮੈਂ ਤੇ ਵੀਰ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਾਨ ਫੜਾ ਕੇ ਘਰ ਅਾ ਗੲੇ | ਹਰ ਰਾਤ ਮੈਨੂੰ ਸੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਜੀਤੀ ਦੇ ਬੋਲ ਯਾਦ ਆੳੁਦੇ ਨੇ ” ਮੇਰੇ ਕੋਣ ” ਜਿਹੜੇ ਸਾੲਿਦ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੈਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰਾਂ ਸਮਝ ਨਾ
death
ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਨਵੰਬਰ ਮਹੀਨੇ ਵਿੰਨੀਪੈਗ ਤੋਂ 70 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਬੀਚ ਤੇ ਜਾਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ !
ਕਈ ਲੋਕ lake ਵਿਚ ਕੁੰਡੀ ਸੁੱਟੀ ਨਿੱਘੀ ਧੁੱਪ ਦਾ ਲੁਤਫ਼ ਉਠਾ ਰਹੇ ਸਨ
ਇੱਕ ਗੋਰੇ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕੇ ਕੋਈ ਮੱਛੀ ਫਸੀ..?
ਮਾਯੂਸ ਹੁੰਦਾ ਆਖਣ ਲੱਗਾ..2 ਘੰਟੇ ਹੋ ਗਏ ਕੋਈ ਨੀ ਫਸੀ…
ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਹੀ ਰਹੇ ਸਾਂ ਕੇ ਇੱਕ ਖੁਸ਼ਦਿਲ ਜਿਹਾ ਫਿਲਿਪੀਨੋ ਆਇਆ ਤੇ ਲਾਗੇ ਹੀ ਆਪਣਾ ਸਿਸਟਮ ਜਿਹਾ ਸੈੱਟ ਕਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਕੁੰਡੀ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤੀ…
ਮਸਾਂ 2 ਮਿੰਟ ਹੀ ਹੋਏ ਸੀ ਕੇ 2 ਕੁ ਕਿੱਲੋ ਦੀ ਮੋਟੀ-ਤਾਜੀ ਮੱਛੀ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਲਈ ਤੇ ਲਾਗੇ ਹੀ ਰੱਖੇ ਜਾਲ ਵਿਚ ਪਾ ਦਿੱਤੀ..ਮੱਛੀ ਤੜਪ ਰਹੀ ਸੀ ਤੇ ਫਿਲਿਪੀਨੋ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਨੱਚਦਾ ਹੋਇਆ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਫੋਨ ਤੇ ਖਬਰ ਦੇ ਰਿਹਾ ਸੀ..
ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਦੇਖ 2 ਘੰਟੇ ਤੋਂ ਆਸਨ ਲਾਈ ਬੈਠੇ ਗੋਰੇ ਦੇ ਚੇਹਰੇ ਤੇ ‘ਈਰਖਾ..ਗੁੱਸੇ ਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੇ ਹਾਵ ਭਾਵ ਉੱਭਰ ਆਏ
ਆਪਣੀ ਅੱਧ ਪੀਤੀ ਬੀੜੀ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਪਟਕਾ ਕੇ ਥੱਲੇ ਮਾਰੀ ਤੇ ਮੁੜ ਉਸਨੂੰ ਜੁੱਤੀ ਹੇਠ ਮ੍ਸ੍ਲਦਾ ਹੋਇਆ ਸਭ ਕੁਝ ਸਮੇਟ ਬੁੜ-ਬੁੜ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਓਥੋਂ ਚਲਾ ਗਿਆ..
ਮੇਰੇ ਦੇਖਦਿਆਂ ਦੇਖਦਿਆਂ ਇੱਕ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਕਿਸਮਤ ਖੁੱਲ ਗਈ ਤੇ ਦੂਜਾ ਕੋਲ ਬੈਠਾ ਸੜ ਕੇ ਸੁਆਹ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਤੀਜੀ ਬਿਨ ਪਾਣੀਓਂ ਤੜਪਦੀ ਹੋਈ ਘਰ ਪਰਿਵਾਰ ਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਵਿਛੜ “ਮੌਤ ਦੀਆਂ ਘੜੀਆਂ” ਗਿਣ ਰਹੀ ਸੀ !
ਕੋਲ ਬੈਠਾਂ ਸੋਚ ਰਿਹਾ ਸਾਂ ਕੇ ਜੇ ਥੋੜਾ ਹੋਰ ਸਬਰ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਡੀ ਫਸ ਜਾਂਦੀ…
ਪਰ ਚੰਦਰੀ ਇਨਸਾਨੀ ਸੋਚ..ਆਪਣੇ ਦੁੱਖ ਨੀ ਏਨਾ ਸਤਾਉਂਦੇ ਜਿੰਨੇ ਦੂਜਿਆਂ ਦੇ ਸੁਖ ਤੇ ਤੱਰਕੀਆਂ ਸਾੜਦੀਆਂ ਨੇ..
ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੇ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮੁਨਾਫ਼ਾ ਕਿਓਂ ਹੋ ਗਿਆ…?
ਦੂਜਾ ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰੋਮੋਸ਼ਨ ਕਿਓਂ ਲੈ ਗਿਆ..?
ਜੇ ਮੈਂ ਦੁਖੀ ਤਾਂ ਫੇਰ ਦੂਜਾ ਸੁਖੀ ਕਿਓਂ ਏ..ਕਿਓੰਕੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸੁੱਖਾ ਤੇ ਤਾਂ ਸਿਰਫ ਮੇਰਾ ਹੀ ਹੱਕ ਏ ?
ਵਗੈਰਾ ਵਗੈਰਾ..
ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਬਸ ਇਸੇ ਸੋਚ ਵਿਚ ਮੁੱਕਦਾ ਜਾਂਦਾ ਜਦੋ ਅਖੀਰ ਅਸਲ ਮੜੀ ਤੇ ਲੰਮੇ ਪਿਆ ਸੁਆਹ ਦਾ ਢੇਰ ਬਣਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਬੈਠਾ ਹੁੰਦਾ ਏ ਤਾਂ ਫੇਰ ਆਤਮਾ ਏਨੀ ਗੱਲ ਆਖ ਸ਼ਰਮਿੰਦਾ ਜਰੂਰ ਕਰਦੀ ਏ ਕੇ ਜੇ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਸੁਆਹ ਦੀ ਮੁੱਠ ਬਣ ਕੁੱਜੇ ਵਿਚ ਕੈਦ ਹੀ ਹੋ ਜਾਣਾ ਸੀ ਤਾਂ ਫੇਰ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਬੇਲੋੜੀ ਈਰਖਾ ਦੀ ਅੱਗ ਵਿਚ ਕਿਓਂ ਸੜਦਾ ਰਿਹਾ..ਏਧਰ ਓਧਰ ਦੀ ਝਾਕ ਵਿਚ ਜੋ ਕੋਲ ਹੈ ਸੀ ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਚੱਜ ਨਾਲ ਨਾ ਮਾਣ ਸਕਿਆ..!
ਸਿਕੰਦਰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੀਆਂ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਬਾਰੇ ਮਾਂ ਨੂੰ ਲਿਖਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਅਤੇ ਮਾਂ ਦੇ ਖ਼ਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਏਸ਼ੀਆ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਫ਼ਤਹਿ ਕਰ ਕੇ ਉਹ ਮਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਦੀ ਇਹ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ ਪੂਰੀ ਨਾ ਹੋਈ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਧੂਰੀਆਂ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ਾਂ ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ ਦੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਖ਼ਾਹਿਸਾਂ ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ੂਬ ਭਟਕਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਿਕੰਦਰ ਵੀ ਭਟਕਿਆ। ਸਿਕੰਦਰ ਪੂਰੇ ਹੋਸ਼-ਹਵਾਸ ਵਿੱਚ ਮਰਿਆ। 32 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸਿਕੰਦਰ ਮਰ ਵੀ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗ ਗਿਆ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਬਚਣ ਦੀ ਕੋਈ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਲਿਖ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਮਰਨ ’ਤੇ ਤਿੰਨ ਕੰਮ ਕੀਤੇ ਜਾਣ। ਪਹਿਲਾ: ਮੇਰੀ ਅਰਥੀ ਮੇਰੇ ਹਕੀਮ ਚੁੱਕ ਕੇ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣਗੇ ਤਾਂ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਜਾਣ ਜਾਵੇ ਕਿ ਮੌਤ ਤੋਂ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਬਚਿਆ, ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਬਚਾ ਸਕਦਾ। ਦੂਜਾ: ਕਬਰਸਤਾਨ ਤਕ ਦੇ ਰਸਤੇ ਉੱਤੇ ਮੇਰੇ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚ ਪਏ ਹੀਰੇ-ਮੋਤੀ ਖਿਲਾਰੇ ਜਾਣਗੇ ਤਾਂ ਕਿ ਹਰ ਕੋਈ ਜਾਣ ਜਾਵੇ ਕਿ ਸਭ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਇੱਥੇ ਹੀ ਰਹਿ ਜਾਣਗੇ। ਤੀਜਾ: ਮੇਰੀ ਅਰਥੀ ਵਿੱਚੋਂ ਮੇਰੇ ਹੱਥ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਕੇ ਰੱਖੇ ਜਾਣਗੇ ਤਾਂ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਦੱਸ ਸਕਾਂ ਕਿ ਜਿਸ ਨੇ ਦੁਨੀਆਂ ਜਿੱਤ ਲਈ ਸੀ, ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣ ਵੇਲੇ ਉਸ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥ ਖਾਲੀ ਸਨ।
ਸਿਕੰਦਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਨੇ ਵੰਗਾਰਿਆ ਸੀ। ਇੱਕ ਨਾਂਗੇ ਫ਼ਕੀਰ ਨੇ ਸਿਕੰਦਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਸੀ: ਤੂੰ ਸਾਡੇ ਵਾਂਗ ਹੀ ਇੱਕ ਸਾਧਾਰਨ ਵਿਅਕਤੀ ਹੈਂ ਪਰ ਅੰਤਰ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਤੂੰ ਘਰ-ਬਾਰ ਤਿਆਗ ਕੇ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੀਆਂ ਧਰਤੀਆਂ ’ਤੇ ਆਪ ਦੁਖੀ ਹੋਣ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਦੁਖੀ ਕਰਨ ਆਇਆ ਹੈਂ। ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਤਲੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਕੰਦਰ ਵੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।