punjabi short stories

ਬਜ਼ੁਰਗ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚੋਂ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਕੇ ਘਰ ਪਰਤ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਅਚਾਨਕ ਉਸ ਨੂੰ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਖ਼ਮੀ, ਤੜਫਦੀ ਹੋਈ ਚਿੜੀ ਮਿਲੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਚੁੰਝ ਹੇਠ ਡੂੰਘਾ ਜ਼ਖ਼ਮ ਸੀ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੇ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਚਿੜੀ ਨੂੰ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਪੋਲਾ ਜਿਹਾ ਫੜ ਘਰ ਲਿਆਂਦਾ। ਘਰ ਆ ਕੇ ਉਸ ਨੇ ਚਿੜੀ ਦਾ ਜ਼ਖ਼ਮ ਸਾਫ਼ ਕੀਤਾ। ਹਲਦੀ ਤੇ ਕੌੜੇ ਤੇਲ ਦਾ ਲੇਪ ਬਣਾ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਜ਼ਖ਼ਮ ਭਰ ਦਿੱਤਾ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਚੋਗਾ ਤੇ ਕੌਲੀ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਪਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਚੰਗੀ ਸੇਵਾ ਤੇ ਦੇਖ-ਭਾਲ ਕਰ ਕੇ ਚਿੜੀ ਦਿਨਾਂ ’ਚ ਤੰਦਰੁਸਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਹ ਜੰਗਲ ਨੂੰ ਨਾ ਗਈ, ਸਗੋਂ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦੇ ਘਰ ਆਲ੍ਹਣਾ ਬਣਾ ਕੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ।

ਬਜ਼ੁਰਗ ਦੀ ਪਤਨੀ ਚਿੜੀ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਹੀ ਈਰਖ਼ਾ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਅਕਸਰ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਲਾਉਂਦੀ ਕਿ ਇਹ ਬਾਹਰੋਂ ਆਲ੍ਹਣੇ ਲਈ ਤੀਲੇ ਲਿਆ-ਲਿਆ ਕੇ ਗੰਦ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਵਿੱਠਾਂ ਬਦਬੂ ਫੈਲਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਚਿੜੀ ਨੂੰ ਸ਼ੀ-ਸ਼ੀ ਕਰਕੇ ਉਡਾਉਂਦੀ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਜੰਗਲ ਨੂੰ ਉੱਡ ਜਾਵੇ ਪਰ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨਹੀਂ ਸੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਕਿ ਚਿੜੀ ਨੂੰ ਜੰਗਲ ’ਚ ਭੇਜਿਆ ਜਾਵੇ, ਇਸ ਲਈ ਚਿੜੀ ਨਾ ਗਈ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਦਾ ਚਿੜੀ ਨਾਲ ਮੋਹ ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਉਸ ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ ਚੀਂ-ਚੀਂ ਕਰਕੇ ਜਗਾਉਂਦਾ ਸੀ।

ਇੱਕ ਦਿਨ ਦੁਪਹਿਰੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਜਦੋਂ ਸੁੱਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਬੁੱਢੜੀ ਚਿੜੀ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰ ਕੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਆਈ। ਉਸ ਚਿੜੀ ਨੂੰ ਧਮਕਾਉਂਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਜੇ ਤੂੰ ਮੁੜ ਘਰ ਆਈ ਤਾਂ ਮੈਂ ਤੇਰੇ ਖੰਭ ਲਾਹ ਦਿਆਂਗੀ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਬੁੱਢੜੀ ਨਾਲ ਗੁੱਸੇ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਉਸ ਨਾਲ ਨਾਰਾਜ਼ ਰਹਿਣ ਲੱਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਪਿਆਰੀ ਚਿੜੀ ਨੂੰ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਬਜ਼ੁਰਗ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਝੌਂਪੜੀ ਦੇ ਕੋਲੋਂ ਦੀ ਲੰਘ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਚਿੜੀ ਦੀ ਜਾਣੀ-ਪਛਾਣੀ ਮਿੱਠੀ ਆਵਾਜ਼ ਪਈ। ਅਗਲੇ ਪਲ਼ ਚਿੜੀ ਬਜ਼ੁਰਗ ਦੇ ਮੋਢੇ ’ਤੇ ਆ ਬੈਠੀ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਬੜੀ ਦੇਰ ਚਿੜੀ ਦੇ ਖੰਭਾਂ ਨੂੰ ਪਲੋਸਦਾ ਰਿਹਾ। ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਘਰ ਜਾਣ ਲੱਗਿਆ ਤਾਂ ਚਿੜੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸੋਨੇ ਦਾ ਸਿੱਕਾ ਦਿੱਤਾ।

ਘਰ ਜਾ ਕੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੇ ਬੁੱਢੜੀ ਨੂੰ ਸੋਨੇ ਦਾ ਸਿੱਕਾ ਦਿਖਾਇਆ ਤੇ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਦੱਸੀ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੂੰ ਤਾਂ ਕੋਈ ਲਾਲਚ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਬੁੱਢੜੀ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਚਿੜੀ ਕੋਲ ਜ਼ਰੂਰ ਸੋਨੇ ਦੇ ਸਿੱਕਿਆਂ ਦਾ ਖ਼ਜ਼ਾਨਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਬੁੱਢੜੀ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਜੰਗਲ ਨੂੰ ਗਈ। ਉਹ ਝੌਂਪੜੀ ’ਚ ਪਹੁੰਚੀ ਤੇ ਚਿੜੀ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਬਜ਼ੁਰਗ ਬੀਮਾਰ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਤੇਰੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਖ਼ਰਚਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਤੂੰ ਉਸ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਆਪਣੇ ਖ਼ਜ਼ਾਨੇ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਸਿੱਕੇ ਮੈਨੂੰ ਦੇ ਕੇ ਆਪਣਾ ਕਰਜ਼ ਚੁਕਾ। ਚਿੜੀ ਸਮਝ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਚਿੜੀ ਨੇ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣਾ ਛਿੱਕਾ ਲਿਆ ਤੇ ਸਿੱਕਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਦੱਸ ਬੁੱਢੜੀ ਨੂੰ ਫੜਾ ਦਿੱਤਾ। ਬੁੱਢੜੀ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਈ ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਵੀ ਨਾ ਵੇਖਿਆ। ਉਹ ਘਰ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਤੁਰਨ ਲੱਗੀ ਤਾਂ ਕਿ ਚਿੜੀ ਉਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ-ਪਿੱਛੇ ਘਰ ਨਾ ਆ ਜਾਵੇ ਤੇ ਫਿਰ ਉੱਥੇ ਆਲ੍ਹਣਾ ਪਾ ਬਸੇਰਾ ਕਰ ਲਵੇ।

ਘਰ ਆ ਇਹ ਸੋਚ ਬੁੱਢੜੀ ਨੇ ਛਿੱਕਾ ਮੂਧਾ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਸੋਨੇ ਦੇ ਸਿੱਕਿਆਂ ਦਾ ਢੇਰ ਲੱਗ ਜਾਵੇਗਾ ਪਰ ਇਹ ਕੀ ਛਿੱਕੇ ਵਿੱਚੋਂ ਤਾਂ ਚਿੜੀਆਂ ਦਾ ਝੁੰਡ ਨਿਕਲਿਆ ਅਤੇ ਘਰ ’ਚ ਜਿੱਥੇ ਜਗ੍ਹਾ ਮਿਲੀ, ਉਹ ਆਲ੍ਹਣੇ ਬਣਾ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ। ਚਿੜੀਆਂ ਨੂੰ ਭਜਾਉਣ ਲਈ ਬੁੱਢੜੀ ਦੀ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਲੱਗ ਗਈ ਪਰ ਉਹ ਨਾ ਗਈਆਂ। ‘ਚਿੜੀ ਦੀ ਤੋਹਫ਼ੇ’ ਨੇ ਬੁੱਢੜੀ ਨੂੰ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਚੈਨ ਨਾ ਲੈਣ ਦਿੱਤਾ।

(ਮੁਖ਼ਤਾਰ ਗਿੱਲ)

ਇਕ ਵਾਰੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਕੁਦਰਤੀ ਤਾਕਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹਵਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮਹਾਂਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਸਮਝਣ ਲੱਗ ਪਈ। ਇਸੇ ਹੰਕਾਰੀ ਭਾਵਨਾ ਦੇ ਅਧੀਨ ਉਸ ਨੇ ਇਕ ਦਿਨ ਸੂਰਜ ਦੇ ਨਾਲ ਮੱਥਾ ਲਾ ਲਿਆ। ਸੂਰਜ ਵੀ ਡਰਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਹਵਾ ਦੀ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਐਲਾਨਿਆ।

 ਉਸੇ ਸਮੇਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਤੁਰੇ ਆਂਦੇ ਦੇਖਿਆ। ਦੋਹਾਂ ਨੇ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਤੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਪਰਖ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਹੋਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਹੋਣਾ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਦੋਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੌਣ ਉਸ ਦੇ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਕੱਪੜੇ ਉਤਰਵਾਉਣ ਵਿਚ ਸਫਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। 

ਪਹਿਲੇ ਹਵਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਕੀਤਾ। ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਂ ਉਹ ਹੌਲੀਹੌਲੀ ਚੱਲੀ। ਮੁਸਾਫਰ ਨੂੰ ਠੰਢੀ-ਠੰਢੀ ਹਵਾ ਬਹੁਤ ਵਧੀਆ ਲੱਗੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਹਵਾ ਨੇ ਤੇਜ਼-ਤੇਜ਼ ਵੱਗਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਮੁਸਾਫਰ ਠੰਢ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਲੱਗਾ।

 ਉਸ ਨੇ ਸਿਰ ’ਤੇ ਚੁੱਕੀ ਪੰਡ ਵਿੱਚੋਂ ਕੱਪੜਾ ਕੱਢ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਲਪੇਟ ਲਿਆ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਹਵਾ ਤੇਜ਼ ਵੱਗਦੀ ਗਈ, ਤਿਵੇਂ-ਤਿਵੇਂ ਹੀ ਮੁਸਾਫਰ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਤੇ ਹੋਰ ਕੱਪੜੇ ਲਪੇਟਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਹਵਾ ਮੁਸਾਫਰ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਉਤਾਰਨ ਵਿਚ ਨਾਕਾਮ ਰਹੀ ਅਤੇ ਉਹ ਰੁੱਕ ਗਈ। 

ਹੁਣ ਸਰਜ ਦੀ ਵਾਰੀ ਆਈ। ਸੂਰਜ ਨੇ ਨਿੱਘੀਆਂ-ਨਿੱਘੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਸੁੱਟਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਠੰਢ ਨਾਲ ਕੰਬਦੇ ਹੋਏ ਮੁਸਾਫਰ ਨੇ ਸੁੱਖ ਦਾ ਸਾਹ ਲਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਉੱਪਰ ਲਪੇਟੇ ਹੋਏ ਕੱਪੜੇ ਵਾਰੀ-ਵਾਰੀ ਕਰ ਕੇ ਉਤਾਰ ਕੇ ਪੰਡ ਵਿਚ ਬੰਨ੍ਹ ਲਏ। 

ਜਦੋਂ ਸੂਰਜ ਗੁੱਸੇ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਲਾਲ-ਪੀਲਾ ਹੋ ਕੇ ਚਮਕਿਆ ਤਾਂ ਮੁਸਾਫਰ ਨੇ ਨਿੱਘ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਕੋਟ ਉਤਾਰ ਲਿਆ। ਉਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਹੋਰ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਕੇ ਗਰਮ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਗਰਮ ਕਿਰਨਾਂ ਨੇ ਮੁਸਾਫਰ ਦਾ ਸਰੀਰ ਲੂਹ ਸੁੱਟਿਆ। ਉਹ ਪਾਣੀ-ਪਾਣੀ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਕਮੀਜ਼ ਵੀ ਉਤਾਰ ਲਈ। 

ਇਹ ਵੇਖ ਕੇ ਹਵਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਹਾਰ ਮੰਨ ਲਈ। ਸੂਰਜ ਦੀ ਤਾਕਤ ਅੱਗੇ ਗੋਡੇ ਟੇਕ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਈਨ ਮੰਨ ਲਈ। 

ਸਿੱਖਿਆ-ਹੰਕਾਰ ਦਾ ਸਿਰ ਨੀਵਾਂ

ਇਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰ ਸਨ। ਉਹ ਚਾਰੇ ਹੀ ਵਿਹਲੇ ਅਤੇ ਆਲਸੀ ਸਨ। ਉਹ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਆਪਸ ਵਿਚ ਲੜਦੇ-ਝਗੜਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਬਜ਼ੁਰਗ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਮਝਾਇਆ ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਉੱਪਰ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਾ ਹੋਇਆ।

 ਬੁੱਢਾ ਕੰਧੀ ਉੱਤੇ ਰੁੱਖੜੇ ਵਾਂਗ ਮਰਨ ਦੇ ਕੰਡੇ ਸੀ। ਉਹ ਸੋਚਾਂ ਵਿਚ ਡੁੱਬਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਫਿਕਰ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਖੂਨ ਸੁਕਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।

 ਬੜੀ ਸੋਚ ਵਿਚਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਆਖਿਆ, “ਪੁੱਤਰੋ ! ਮੇਰੇ ਖੇਤ ਵਿਚ ਗੁਪਤ ਖਜ਼ਾਨਾ ਦੱਬਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਤੁਸੀਂ ਉਹ ਮੇਰੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੁੱਟ ਕੇ ਕੱਢ ਲਵੋ. 

ਇੰਨੀ ਗੱਲ ਆਖ ਕੇ ਬਜ਼ੁਰਗ ਸਦਾ ਦੀ ਨੀਂਦ ਸੌਂ ਗਿਆ। ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਆਖਰੀ ਸ਼ਬਦ ਗੁੰਜਦੇ ਰਹੇ। ਅੰਤਿਮ-ਸੰਸਕਾਰ ਤੋਂ ਵਿਹਲੇ ਹੋ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਹੀਆਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਨੂੰ ਖੁਬ ਪੁੱਟਿਆ। ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹੱਥ-ਪੱਲੇ ਕੁਝ ਵੀ ਨਾ ਪਿਆ। ਅਖੀਰ ਉਹ ਥੱਕ-ਹਾਰ ਕੇ ਬੈਠ ਗਏ।

 ਬਿਜਾਈ ਦੀ ਰੁੱਤ ਮਾਰੋ-ਮਾਰ ਕਰਦੀ ਆ ਗਈ। ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤਾਂ ਵਿਚ ਕਣਕ ਬੀਜੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕਣਕ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਹੀ ਲਹਿ-ਲਹਿ ਕਰਦੀ ਕੋਠੇ ਜਿੱਡੀ ਉੱਚੀ ਹੋ ਗਈ। ਕਣਕ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਆਪ-ਮੁਹਾਰੇ ਨਿਕਲ ਗਿਆ-“ਵਾਹ ਗੁਪਤ ਖਜ਼ਾਨਾ ਲੱਭ ਪਿਆ ਹੈ।

“ ਹੁਣ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਸਮਝ ਆ ਗਈ ਕਿ ਗੁਪਤ ਖਜ਼ਾਨਾ ਮਿਹਨਤ ਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਖਜ਼ਾਨੇ ਦੀ ਆਸ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਸ ਵਿਚ ਲੜਨਾ-ਝਗੜਨਾ ਛੱਡ ਕੇ ਹੱਡ ਤੋੜ ਮਿਹਨਤ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।

 ਸਿੱਖਿਆ-ਉੱਦਮ ਅੱਗੇ ਲੱਛਮੀ ਪੱਖੇ ਅੱਗੇ ਪੌਣ

ਇਕ ਵਾਰ ਇੱਕ ਕੁੱਤੇ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਇੱਕ ਹੱਡੀ ਮਿਲ ਗਈ । ਉਹ ਬੈਠ ਕੇ ਉਸ ਹੱਡੀ ਨੂੰ ਖਾਣ ਲੱਗਾ। ਇਕ ਕਾਂ ਵੀ ਉਧਰ ਆ ਨਿਕਲਿਆ । ਉਹ ਵੀ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਹੱਡੀ ਨੂੰ ਖਾਵੇ, ਪਰਕੁੱਤਾ ਉਸ ਨੂੰ ਨੇੜੇ ਵੀ ਫੜਕਣ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਸੀ । ਥੋੜੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਉਪਾਅ ਸੁੱਝਿਆ । ਉਸ ਨੇ ਇਕ ਹੋਰ ਕਾਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਲਿਆ । ਉਸ ਨੇ ਦੂਜੇ ਕਾਂ ਦੇ ਕੰਨ ਵਿਚ ਕੁਝ ਸਮਝਾ ਦਿੱਤਾ। ਦੂਸਰਾ ਕਾਂ,ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਪੁਛ ਕੋਲ ਬੈਠ ਗਿਆ ਤੇ ਚੁੰਗ ਮਾਰੀ । ਜਿਉਂ ਹੀ ਕੁੱਤਾ ਪਿੱਛੇ ਹੋ ਕੇ ਭੌਕਣ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਅਗਲੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਕਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਅੱਗੋਂ ਹੱਡੀ ਚੱਕ ਲਈ ਤੇ ਉੱਡ ਕੇ ਦਰੱਖਤ ਤੇ ਜਾ ਬੈਠਾ । ਦੂਸਰਾ ਕਾਂ ਵੀ ਉਥੇ ਹੀ ਜਾ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਕੁੱਤਾ ਖੜਾ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਹੀ ਵੇਖਦਾ ਰਹਿ ਗਿਆ । ਦੋਨੋਂ ਕਾਂ ਚਸਕੇ ਲਾ ਕੇ ਹੱਡੀ ਨੂੰ ਖਾਣ ਲੱਗੇ।

 ਸਿੱਟਾ : ਜਿੱਥੇ ਚਾਹ ਉਥੇ ਰਾਹ ।

ਅਨਾਨਸੀ ਜਿੱਥੇ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ, ਉੱਥੇ ਭਿਆਨਕ ਕਾਲ ਪੈ ਗਿਆ। ਉਹ ਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਹੋਰਾਂ ਵਾਂਗ ਭੁੱਖ ਨਾਲ ਬੇਹਾਲ ਸੀ। ਇੱਕ ਦਿਨ ਉਦਾਸ ਅਨਾਨਸੀ ਸਮੁੰਦਰ ਵੱਲ ਵੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚੋਂ ਉਪਰ ਉੱਠਦਾ ਖਜ਼ੂਰ ਦਾ ਰੁੱਖ ਵੇਖਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਖਜ਼ੂਰ ਦੇ ਰੁੱਖ ਤਕ ਜਾਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ। ਸਮੁੰਦਰ ਕੰਢੇ ਇੱਕ ਟੁੱਟੀ ਬੇੜੀ ਪਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਬੇੜੀ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਠਿੱਲ੍ਹ ਪਿਆ। ਰੁੱਖ ਤਕ ਪੁੱਜਣ ਲਈ ਅਨਾਨਸੀ ਦੇ ਛੇ ਯਤਨ ਨਾਕਾਮ ਰਹੇ ਪਰ ਉਹ ਹਾਰ ਮੰਨਣ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਆਖਰ ਸੱਤਵੇਂ ਯਤਨ ‘ਚ ਉਹ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚਲੇ ਖਜ਼ੂਰ ਦੇ ਰੁੱਖ ਤਕ ਪਹੁੰਚਣ ‘ਚ ਸਫ਼ਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਬੇੜੀ ਨੂੰ ਖਜ਼ੂਰ ਦੇ ਰੁੱਖ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹ ਲਿਆ। ਅਨਾਨਸੀ ਖਜ਼ੂਰ ਦੇ ਰੁੱਖ ‘ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ ਅਤੇ ਖਜ਼ੂਰਾਂ ਤੋੜ-ਤੋੜ ਕਿਸ਼ਤੀ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟਣ ਲੱਗਾ ਪਰ ਉਹ ਹੈਰਾਨ ਸੀ ਕਿ ਇੱਕ ਵੀ ਖਜ਼ੂਰ ਬੇੜੀ ‘ਚ ਨਹੀਂ ਸੀ ਡਿੱਗੀ। ਇੱਕ ਹੀ ਖਜ਼ੂਰ ਬਚੀ ਸੀ ਜੋ ਉਸ ਨੇ ਬੜੀ ਸਾਵਧਾਨੀ ਨਾਲ ਤੋੜ ਕੇ ਕਿਸ਼ਤੀ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟੀ ਪਰ ਉਹ ਵੀ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਗਈ।

ਨਿਰਾਸ਼ ਅਨਾਨਸੀ ਵਾਪਸ ਕੰਢੇ ‘ਤੇ ਪਰਤਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਆਤਮ-ਹੱਤਿਆ ਕਰਨ ਦੀ ਸੋਚੀ। ਅਚਾਨਕ ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਝੌਂਪੜੀ ਦਿਸੀ। ਉਸ ਨੇੜੇ ਜਾ ਕੇ ਵੇਖਿਆ ਉਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੁੱਢਾ ਬਾਬਾ ਸੀ। ਅਨਾਨਸੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਦਰਦ ਭਰੀ ਕਥਾ ਸੁਣਾਈ। ਬੁੱਢੇ ਬਾਬੇ ਨੇ ਅਨਾਨਸੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹਾਂਡੀ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚੋਂ ਤੈਨੂੰ ਜਿੰਨਾ ਤੂੰ ਚਾਹੇਂਗਾ, ਓਨਾ ਖਾਣਾ ਮਿਲੇਗਾ। ਬਸ ਹਾਂਡੀ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਕਿ ਜੋ ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਪੁਰਾਣੇ ਮਾਲਕ ਲਈ ਕਰਦੀ ਸੀ, ਉਹ ਮੇਰੇ ਲਈ ਕਰ। ਅਨਾਨਸੀ ਨੇ ਸਮੁੰਦਰ ਕੰਢੇ ਕਿਸ਼ਤੀ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਹਾਂਡੀ ਨੂੰ ਪਰਖਿਆ ਤੇ ਭਰ ਪੇਟ ਸੁਆਦਲਾ ਖਾਣਾ ਖਾਧਾ।

ਪਿੰਡ ਆ ਅਨਾਨਸੀ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਖਾਣਾ ਖਵਾਉਣ ਦੀ ਸੋਚੀ ਪਰ ਫਿਰ ਕਿਧਰੇ ਹਾਂਡੀ ਦੀਆਂ ਦਿਵ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਛੇਤੀ ਸਮਾਪਤ ਨਾ ਹੋ ਜਾਣ ਦੇ ਡਰੋਂ ਉਸ ਹਾਂਡੀ ਨੂੰ ਲੁਕਾ ਦਿੱਤਾ। ਅਨਾਨਸੀ ਅੰਦਰ ਵੜ ਰੋਜ਼ ਖਾਣਾ ਖਾਂਦਾ ਪਰ ਭੁੱਖੇ ਮਰਨ ਦਾ ਨਾਟਕ ਕਰਦਾ। ਅਨਾਨਸੀ ਮੋਟਾ ਤਾਜ਼ਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ ਜਦਕਿ ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਸੁੱਕ ਕੇ ਤੀਲਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਘਰ ਵਾਲੇ ਵਜ੍ਹਾ ਤਲਾਸ਼ਣ ਲੱਗੇ। ਅਨਾਨਸੀ ਦੇ ਬੇਟੇ ਕਵੇਕ ਪਾਸ ਜਾਦੂ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਪਲਕ ਝਮਕਦਿਆਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੀਵ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਮੱਖੀ ਬਣ ਗਿਆ ਤੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਮੰਡਰਾਉਣ ਲੱਗਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਨੇ ਹਾਂਡੀ ਦਾ ਪਤਾ ਲਾ ਲਿਆ। ਹੁਣ ਅਨਾਨਸੀ ਜਦੋਂ ਘਰੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾਂਦਾ, ਉਹ ਹਾਂਡੀ ‘ਚੋਂ ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਖਾਣਾ ਖਵਾ ਕੇ ਹਾਂਡੀ ਫਿਰ ਉੱਥੇ ਛੁਪਾ ਦਿੰਦਾ। ਅਨਾਨਸੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਉਸ ‘ਤੇ ਬਹੁਤ ਗੁੱਸਾ ਸੀ।

ਅਨਾਨਸੀ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਹਾਂਡੀ ਲੈ ਮੈਦਾਨ ‘ਚ ਪੁੱਜਾ ਤੇ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਖਾਣੇ ਦੀ ਦਾਅਵਤ ਦਿੱਤੀ। ਐਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖਾਣਾ ਬਣਾਉਂਦਿਆਂ ਹਾਂਡੀ ਗਰਮ ਹੋ ਪਿਘਲ ਗਈ। ਅਨਾਨਸੀ ਜਦੋਂ ਖਾਣਾ-ਖਾਣ ਲਈ ਹਾਂਡੀ ਲੱਭਣ ਲੱਗਿਆ ਤਾਂ ਹਾਂਡੀ ਨਾ ਮਿਲੀ। ਹਾਂਡੀ ਲੁਕਾਉਣ ਲਈ ਉਸ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਸਬਕ ਸਿਖਾਉਣ ਦੀ ਸੋਚੀ। ਉਹ ਫਿਰ ਬੁੱਢੇ ਬਾਬੇ ਕੋਲ ਗਿਆ। ਬਾਬੇ ਨੂੰ ਉਸ ਵੱਲੋਂ ਦੱਸੀ ਗੱਲ ਸੁਣ ਕੇ ਬੜਾ ਗੁੱਸਾ ਆਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਝੌਂਪੜੀ ਅੰਦਰੋਂ ਇੱਕ ਡੰਡਾ ਲਿਆਂਦਾ ਤੇ ਅਨਾਨਸੀ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਘਰ ਆ ਡੰਡੇ ਦੀ ਤਾਕਤ ਪਰਖਣ ਲਈ ਅਨਾਨਸੀ ਨੇ ਬਾਬੇ ਦੇ ਕਹੇ ਸ਼ਬਦ ਡੰਡੇ ਨੂੰ ਆਖੇ। ਡੰਡੇ ਨੇ ਵਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਅਨਾਨਸੀ ਨੂੰ ਮਾਰ-ਮਾਰ ਦੁੰਭਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ। ਫਿਰ ਅਨਾਨਸੀ ਨੇ ਲਾਲਚ ਵੱਸ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਮਾੜਾ ਵਿਹਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮੁਆਫ਼ੀ ਮੰਗੀ।

ਇਸ ਤੋਂ ਸਾਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਤਕ ਸੀਮਤ ਨਾ ਰਹਿ ਕੇ ਸਭ ਦਾ ਭਲਾ ਸੋਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲਾਲਚ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ।

(ਮੁਖ਼ਤਾਰ ਗਿੱਲ)

  ਇਕ ਵਾਰ ਇਕ ਕੁੱਤੇ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਇੱਕ ਮੀਟ ਦਾ ਟੁਕੜਾ ਮਿਲਿਆ । ਮੀਟ ਵੇਖ ਕੇ ਉਹ ਬੜਾ ਖੁਸ਼ ਹੋਇਆ । ਕਿਸੇ ਇਕਾਂਤ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਤੇ ਖਾਣ ਵਾਸਤੇ ਉਹ ਇਕ ਪਾਸੇ ਵੱਲ ਨੂੰ ਤੁਰ ਪਿਆ । 

ਤੁਰਦੇ-ਤੁਰਦੇਉਹ ਇਕ ਨਦੀ ਦੇ ਪੁਲ ਉੱਤੋਂ ਦੀ ਲੰਘਿਆ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪਛਾਵਾਂ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਹੋਰ ਕੁੱਤਾ ਦਿਸਿਆ ਜਿਸ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਮਾਸ ਦਾ ਟੁਕੜਾ ਸੀ । 

ਕਲਪਨਾ ਹੀ ਕਲਪਨਾ ਵਿੱਚ ਉਹ ਦੋਹਾਂ ਟੁਕੜਿਆਂ ਦਾ ਸੁਆਦ ਮਾਨਣ ਲੱਗ ਪਿਆ । ਉਹ ਪਲ ਉੱਤੇ ਖੜਾ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਸੋਚਣ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਭੌਕਣ ਤੇ ਦੂਸਰਾ ਕੁੱਤਾ ਮਾਸ ਦਾ ਟਕੜਾ ਛੱਡ ਕੇ ਦੌੜ ਜਾਵੇਗਾ । 

ਉਹ ਜ਼ੋਰ ਦੀ ਭੌਕਿਆ । ਜਿਉਂ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣਾ ਮੂੰਹ ਖੋਲਿਆ ਉਸ ਦਾ ਆਪਣਾ ਮਾਸ ਦਾ ਟੁਕੜਾ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗ ਪਿਆ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਪਛਤਾਇਆ । ਲਾਲਚ ਕਾਰਨ ਉਹ ਆਪਣਾ ਟੁਕੜਾ ਵੀ ਗੁਆ ਬੈਠਾ ਸੀ ।

 ਸਿੱਟਾ : ਲਾਲਚ ਬੁਰੀ ਬਲਾ ਹੈ 

ਇੱਕ ਦਿਨ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਰ ਤੇ ਸ਼ੇਰਨੀ ਬੈਠੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਕਲੋਲਾਂ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਉੱਥੇ ਨੇੜੇ ਹੀ ਛੁਪ ਕੇ ਬੈਠਾ ਗਿੱਦੜ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇੰਨੇ ਨੂੰ ਸ਼ੇਰਨੀ ਨੇ ਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ”ਪਿਆਰੇ ਸ਼ੇਰ, ਮੈਨੂੰ ਖਾਣ ਲਈ ਕੋਈ ਵਸਤੂ ਲਿਆ ਦੇ, ਮੈਨੂੰ ਬਹੁਤ ਭੁੱਖ ਲੱਗੀ ਹੋਈ ਹੈ।”

ਸ਼ੇਰਨੀ ਦੇ ਕਹਿਣ ਦੀ ਦੇਰ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ੇਰ ਇਕਦਮ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਇੱਕ ਦੋ ਵਾਰੀ ਆਪਣੀ ਪੂੰਛ ਉੱਪਰ ਨੂੰ ਖੜ੍ਹੀ ਕੀਤੀ ਤੇ ਇੱਕ ਦੋ ਵਾਰੀ ਬੜੇ ਜ਼ੋਰ ਦੀ ਦਹਾੜਿਆ ਤੇ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਡੋਰੇ ਲਾਲ ਕਰਕੇ ਬੋਲਿਆ ”ਦੇਖੀਂ ਸ਼ੇਰਨੀ, ਮੇਰੀ ਤੋਰ ਭਾਰੀ ਹੈ, ਅੱਖਾਂ ਲਾਲ ਹਨ ਤੇ ਕੀ ਪੂੰਛ ਖੜ੍ਹੀ ਹੈ?” ਸ਼ੇਰਨੀ ਨੇ ਇਹ ਦੇਖ ਕੇ ‘ਹਾਂ’ ਕਹਿ ਦਿੱਤੀ। ਫਿਰ ਸ਼ੇਰ ਜੰਗਲ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨੂੰ ਚਲਾ ਗਿਆ।

ਸ਼ੇਰ ਨੇ ਕੁਝ ਪਲਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੀ ਇੱਕ ਹਿਰਨ ਦੇ ਬੱਚੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਤੇ ਵਾਹੋ-ਦਾਹੀ ਦਹਾੜਾਂ ਮਾਰਦਾ ਹੋਇਆ ਸ਼ਿਕਾਰ ਆਪਣੀ ਸ਼ੇਰਨੀ ਦੇ ਅੱਗੇ ਖਾਣ ਨੂੰ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ੇਰਨੀ ਬਹੁਤ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੋਈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਛੇਤੀ ਹੀ ਸ਼ਿਕਾਰ ਮਾਰ ਕੇ ਲੈ ਆਂਦਾ। ਸ਼ੇਰਨੀ ਨੇ ਹਿਰਨ ਦੇ ਬੱਚੇ ਦਾ ਮਾਸ ਖਾ ਕੇ ਕਿਹਾ ”ਪਿਆਰੇ ਸ਼ੇਰ, ਮੈਨੂੰ ਅੱਜ ਮਾਸ ਖਾ ਕੇ ਬੜਾ ਸੁਆਦ ਆਇਆ ਹੈ।” ਸ਼ੇਰਨੀ ਇਹ ਕਹਿ ਕੇ ਆਪਣੇ ਘੁਰਨੇ ਵਿੱਚ ਚਲੀ ਗਈ।

ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਦੇਖ ਕੇ ਗਿੱਦੜ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈਰਾਨ ਹੋਇਆ ਤੇ ਆਪਣੇ ਘੁਰਨੇ ਵੱਲ ਚੱਲ ਪਿਆ। ਉੱਥੇ ਜਾ ਕੇ ਜੋ ਕੁਝ ਉਸ ਨੇ ਵੇਖਿਆ ਸੀ ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ ਆਪਣੀ ਗਿੱਦੜੀ ਨੂੰ ਦੱਸ ਕੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ ”ਪਿਆਰੀ ਗਿੱਦੜੀ, ਮੈਂ ਵੀ ਕਿਸੇ ਸ਼ੇਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹਾਂ। ਕਦੇ ਮੈਨੂੰ ਅਜ਼ਮਾ ਕੇ ਦੇਖ ਲਵੀਂ।” ਪਰ ਗਿੱਦੜੀ ਆਪਣੇ ਗਿੱਦੜ ਦੀ ਔਕਾਤ ਤੋਂ ਭਲੀ-ਭਾਂਤ ਜਾਣੂ ਸੀ। ਓਧਰ ਗਿੱਦੜ ਕਿੱਥੇ ਟਲਣ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਹਰ ਰੋਜ਼ ਗਿੱਦੜੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਰੇ ਕਿ ਉਹ ਵੀ ਕਦੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਸਵਾਲ ਪਾ ਕੇ ਅਜ਼ਮਾ ਕੇ ਦੇਖ ਲਵੇ, ਪਰ ਗਿੱਦੜੀ ਚੁੱਪ ਕਰਕੇ ਗੱਲ ਟਾਲਦੀ ਰਹੀ। ਜਦੋਂ ਗਿੱਦੜ ਵਾਰ-ਵਾਰ ਕਹਿਣ ਤੋਂ ਨਾ ਟਲਿਆ ਤਾਂ ਗਿੱਦੜੀ ਨੇ ਸ਼ੇਰਨੀ ਵਾਂਗੂ ਰੋਅਬ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ”ਮੇਰੇ ਮਿਹਰਬਾਨ, ਮੈਨੂੰ ਜ਼ੋਰ ਦੀ ਭੁੱਖ ਲੱਗੀ ਹੈ, ਖਾਣ ਨੂੰ ਕੁਝ ਛੇਤੀ ਲੈ ਕੇ ਆ।” ਇਹ ਸੁਣਦੇ ਸਾਰ ਗਿੱਦੜ ਜੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ ਤੇ ਉੱਚੀ-ਉੱਚੀ ਬੜੇ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਚੀਕਾਂ ਮਾਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਪੂੰਛ ਵੀ ਖੜ੍ਹੀ ਕਰ ਲਈ ਇੱਕ-ਦੋ ਵਾਰ ਅੱਖਾਂ ਦੇ ਡੇਲੇ ਵੀ ਇੱਧਰ-ਉੱਧਰ ਘੁੰਮਾਏ ਤੇ ਫਿਰ ਗਿੱਦੜੀ ਨੂੰ ਸ਼ੇਰ ਦੇ ਵਾਂਗ ਪੁੱਛਣ ਲੱਗਿਆ ”ਦੇਖੀਂ ਪਿਆਰੀ ਗਿੱਦੜੀ, ਮੇਰੀ ਤੋਰ ਭਾਰੀ ਹੈ, ਕੀ ਅੱਖਾਂ ਲਾਲ ਹਨ ਤੇ ਪੂੰਛ ਖੜ੍ਹੀ ਹੈ? ਗਿੱਦੜੀ ਨੇ ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਦੇਖਿਆਂ ਹਾਂ ਕਹਿੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ”ਵਾਹ ਗਿੱਦੜ ਮਹਾਰਾਜ ਜੀ, ਤੇਰਾ ਕੀ ਕਹਿਣਾ ਹੁਣ ਤੂੰ ਸ਼ੇਰ ਦੀ ਬਜਾਏ ਬੱਬਰ ਸ਼ੇਰ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।”

ਫਿਰ ਕੀ ਸੀ ਗਿੱਦੜ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਜਾਂਦੀ ਪਹੀ ਨੂੰ ਪੈ ਗਿਆ। ਅੱਗੇ ਕੀ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਨਾਲ ਦੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਘੁਮਿਆਰ ਦਾ ਇੱਕ ਗਧਾ ਪਹੀ ਵਿੱਚ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਗਿੱਦੜ ਨੇ ਗਧੇ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸੋਚੀ ਤੇ ਗਧੇ ਦੀਆਂ ਪਿਛਲੀਆਂ ਦੋਵੇਂ ਟੰਗਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮੂੰਹ ਪਾਇਆ, ਉਸ ਵੱਲੋਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਦੀ ਦੇਰ ਸੀ ਕਿ ਗਧੇ ਨੇ ਵੀ ਦੋਨੋਂ ਟੰਗਾਂ ਜੋੜ ਕੇ ਬੜੇ ਜ਼ੋਰ ਦੀ ਦੁਲੱਤੀ ਗਿੱਦੜ ਦੇ ਮੂੰਹ ‘ਤੇ ਅਜਿਹੀ ਮਾਰੀ ਜਿਸ ਨਾਲ ਗਿੱਦੜ ਦਾ ਮੂੰਹ ਖੂਨੋ-ਖੂਨ ਹੋ ਗਿਆ। ਗਿੱਦੜ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਅੱਗੇ ਹਨੇਰਾ ਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਜਾਣ ਲਈ ਰਾਹ ਨਾ ਲੱਭੇ। ਉਹ ਕਿਵੇਂ ਨਾ ਕਿਵੇਂ ਡਿੱਗਦਾ-ਢਹਿੰਦਾ ਗਿੱਦੜੀ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਾਰ ਹੀ ਉਲਟਾ ਗਿੱਦੜੀ ਨੂੰ ਪੈ ਗਿਆ ”ਨਾ ਤੋਰ ਭਾਰੀ ਸੀ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਅੱਖਾਂ ਲਾਲ ਸਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪੂੰਛ ਖੜ੍ਹੀ ਸੀ ਐਵੇਂ ‘ਹਾਂ’ ਕਰਕੇ ਮੈਨੂੰ ਮਰਵਾ ਦਿੱਤਾ।”

ਗਿੱਦੜੀ ਨੇ ਇਹ ਸਭ ਦੇਖ ਕੇ ਆਖ਼ਰ ਕਹਿ ਹੀ ਦਿੱਤਾ ”ਗਿੱਦੜ ਮਹਾਰਾਜ ਜੀ, ਮੈਂ ਇਸ ਮਾੜੀ ਘੜੀ ਤੋਂ ਤੈਨੂੰ ਬਚਾਉਂਦੀ ਤੇ ਟਾਲਦੀ ਆਈ ਪਰ ਤੂੰ ਨਾ ਟਲਿਆ। ਆਖ਼ਿਰਕਾਰ ਆ ਗਿਆ ਮੂੰਹ ਭੰਨਵਾ ਕੇ। ਤੈਂ ਸ਼ੇਰ ਤਾਂ ਕੀ ਬਣਨਾ ਸੀ ਤੂੰ ਤਾਂ ਗਿੱਦੜ ਕਹਾਉਣ ਤੋਂ ਵੀ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ, ਜੇ ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਔਕਾਤ ਅੰਦਰ ਰਹਿੰਦਾ ਤੇ ਸ਼ੇਰ ਦੀ ਰੀਸ ਨਾ ਕਰਦਾ ਤਾਂ ਬਚਿਆ ਰਹਿੰਦਾ। ਸੋ ਪਿਆਰੇ ਗਿੱਦੜ ਜੀ, ਕਿਸੇ ਦੀ ਰੀਸ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਤੇ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਆਪਣੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।”

(ਕਾਮਰੇਡ ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ)

ਇਕ ਵਾਰ ਇਕ ਲੇਲਾ ਨਦੀ ‘ਤੇ ਪਾਣੀ ਪੀ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਥੋੜੀ ਹੀ ਦੂਰ ਇਕ ਬਘਿਆੜ ਪਾਣੀ ਪੀ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਜਦੋਂ ਉਹ ਪਾਣੀ ਪੀ ਚੁੱਕਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਲੇਲੇ ਤੇ ਗਈ । ਉਸ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚਪਾਣੀ ਆ ਗਿਆ। 

ਜੋ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਚਲਦਾ ਹੋਇਆ ਉਹ ਲੇਲੇ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ ”ਤੂੰ ਮੇਰਾ ਪਾਣੀ ਕਿਉਂ ਜੂਠਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਏ ? ਲੇਲਾ ਡਰ ਨਾਲ ਕੰਬਦਾ ਹੋਇਆ ਬੋਲਿਆ ‘ਮਹਾਰਾਜ ! ਮੈਂ ਤੁਹਾਡਾਪਾਣੀ ਕਿਵੇਂ ਜੂਠਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹਾਂ, ਪਾਣੀ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੇ ਵਲੋਂ ਮੇਰੇ ਵੱਲ ਨੂੰ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ । ਇਹ ਸੁਣਕੇ ਇਕ ਮਿੰਟ ਲਈ ਬਘਿਆੜ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਿਆ । 

ਪਰ ਫੇਰ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ ”ਤੂੰ ਇਹ ਦੱਸ ਕਿ ਤੂੰ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਮੈਨੂੰਗਾਲਾਂ ਕਿਉਂ ਕੱਢੀਆਂ ਸੀ । ਹੁਣ ਲੇਲਾ ਥਰ-ਥਰ ਕੰਬ ਰਿਹਾ ਸੀ ਪਰ ਹੌਸਲਾ ਕਰ ਕੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ “ਮਹਾਰਾਜ ! ਮੈਂ ਤਾਂ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਪੈਦਾ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਇਆ । ਮੇਰੀ ਉਮਰ ਤਾਂ ਸਿਰਫ਼ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਹੈ । 

ਬਘਿਆੜ ਹੁਣ ਬਹੁਤ ਛਿੱਥਾ ਪੈ ਚੁੱਕਾ ਸੀ । ਪਰ ਲੇਲੇ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਭੁੱਖ ਚਮਕ ਉੱਠੀ ਸੀ । ਸੋ ਗਰਜ ਕੇ ਬੋਲਿਆ, ‘ਜੇ ਤੂੰ ਨਹੀਂ ਕੱਢੀਆਂ, ਤਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਤੇਰੇ ਪਿਉ ਨੇ ਕੱਢੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ ।” ਇਉਂ ਕਹਿੰਦੇ ਸਾਰਉਹ ਲੇਲੇ ਤੇ ਝਪਟ ਪਿਆ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ ਖਾ ਗਿਆ ।

 ਸਿੱਟਾ : ਡਾਢੇ ਦਾ ਸੱਤੀਂ ਵੀਹੀਂ ਸੌ।

ਇਕ ਬੁੱਢੀ ਨੇ ਗੋਲ ਗੋਲ ਇਕ ਬੜਾ ਲੱਡੂ ਬਣਾ ਕੇ ਠੰਡਾ ਕਰਨ ਲਈ ਖਿੜਕੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਦਿਤਾ। ਲੱਡੂ ਉਥੋਂ ਰੁੜ੍ਹ ਕੇ ਭੱਜ ਲਿਆ । ਉਹ ਰੁੜ੍ਹਦਾ ਰੁੜ੍ਹਦਾ ਸੜਕ ਤੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਗੀਤ ਗਾ ਰਿਹਾ ਸੀ :

ਮੈਂ ਗੋਲ ਗੋਲ ਹਾਂ, ਲਾਲ਼ ਲਾਲ਼ ਹਾਂ,

ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਹਾਂ, ਖ਼ੂਬ ਕਮਾਲ ਹਾਂ,

ਬੁੱਢੀ ਨੂੰ ਚਕਮਾ ਦੇ ਕੇ ਭੱਜ ਆਇਆ ਹਾਂ,

ਮੈਂ ਚਾਲਾਕੀ ਦੀ ਜਿੰਦਾ ਮਿਸਾਲ ਹਾਂ ।”

ਇਹ ਗੀਤ ਗਾਉਂਦੇ ਹੋਏ।ਲੱਡੂ ਜੰਗਲ਼ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਇਕ ਖ਼ਰਗੋਸ਼ ਮਿਲਿਆ , ਫਿਰ ਇਕ ਰਿੱਛ ਤੇ ਫਿਰ ਇਕ ਭੇੜੀਆ ਮਿਲਿਆ। ਸਭ ਨੇ ਲੱਡੂ ਨੂੰ ਖਾਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਲੇਕਿਨ ਉਹ ਬੜੀ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਭ ਨੂੰ ਚਕਮਾ ਦੇ ਕੇ ਬਚ ਨਿਕਲਿਆ । ਉਸ ਦੇ ਬਾਦ ਲੱਡੂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਚਾਲਾਕ ਲੂੰਮੜੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ । ਲੂੰਮੜੀ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਭੀ ਲੱਡੂ ਖਾਣ ਦੀ ਖ਼ਾਹਿਸ਼ ਪੈਦਾ ਹੋਈ। ਉਸ ਨੇ ਲੱਡੂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ: “ਤੁਸੀਂ ਕਿੰਨਾਂ ਵਧੀਆ ਗਾਉਂਦੇ ਹੋ! ਲੇਕਿਨ ਮੈਂ ਜ਼ਰਾ ਬੋਲੀ ਹਾਂ, ਤੇਰਾ ਗੀਤ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਹੀਂ ਸੁਣ ਰਿਹਾ। ਇੰਜ ਕਰੋ: ਮੇਰੀ ਜ਼ਬਾਨ ’ਤੇ ਬੈਠ ਜਾਓ ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਕੰਨ ਕੋਲ ਆ ਕੇ ਫਿਰ ਤੋਂ ਅਪਣਾ ਗੀਤ ਸੁਣਾਓ”। ਲੱਡੂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਚਾਲਾਕੀ ਤੇ ਪੂਰਾ ਭਰੋਸਾ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਉਹ ਸਾਰੀ ਇਹਤਿਆਤ ਅਤੇ ਹੁਸ਼ਿਆਰੀ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਕੇ ਲੂੰਮੜੀ ਦੀ ਜੀਭ ਤੇ ਟਪੂਸੀ ਮਾਰ ਕੇ ਚੜ੍ਹ ਗਿਆ। ਅਤੇ ਲੂੰਮੜੀ ਉਸ ਨੂੰ ਹੜੱਪ ਕਰ ਗਈ।

(ਅਨੁਵਾਦ: ਰੂਪ ਖਟਕੜ)

ਇਕ ਵਾਰ ਇਕ ਬੜਾ ਹੀ ਗਰੀਬ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ । ਲੱਕੜਾਂ ਕੱਟ-ਕੱਟ ਕੇ ਉਹ ਗੁਜ਼ਾਰਾ  ਕਰਦਾ ਸੀ । ਸਵੇਰੇ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮ ਤੱਕ ਉਹ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਲੱਕੜਾਂ ਕੱਟਦਾ ਤੇ ਰਾਤ ਪਈ ‘ਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਚ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦਾ, ਉਹ ਲੱਕੜਾਂ ਵੇਚਦਾ ਤੇ ਫੇਰ ਵੱਟੇ ਪੈਸਿਆਂ ਦੀਆਂ ਨਿੱਤ ਵਰਤੋਂ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਲਿਆ ਕੇ ਉਹ ਰੋਟੀ ਪਕਾਉਂਦਾ ਸੀ। ਇਕ ਦਿਨ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਲੱਕੜਾਂ ਕੱਟ ਰਿਹਾ ਸੀ । ਜਿਸ ਦਰੱਖਤ ਤੇ ਉਹ ਲੱਕੜਾਂ ਕੱਟ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਉਹ ਨਹਿਰ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਸੀ । ਥੋੜੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਲੱਕੜੀ ਕੱਟਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਦੀ ਕਹਾੜੀ ਨਹਿਰ ਵਿਚ ਡਿੱਗ ਪਈ । 

ਇਹ ਕੁਹਾੜੀ ਹੀ ਉਸ ਦਾ ਹਥਿਆਰ ਸੀ । ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਨਿਰਬਾਹ ਕਰਦਾ ਸੀ । ਪਰ ਅੱਜ ਉਹ ਹਥਿਆਰ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਹੱਥੋਂ ਛੁੱਟ ਗਿਆ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਆਪ ਤੇ ਤਰਸ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਉਹ ਜ਼ੋਰ ਜ਼ੋਰ ਨਾਲ ਰੋਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਥੋੜੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਇਕ ਵਿਅਕਤੀ ਉਸ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਖੜ੍ਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ “ਕਿਉਂ ਬਈ, ਰੋਂਦਾ ਕਿਉਂ ਏਂ ? ਅੱਖਾਂ ਪੂੰਝ ਕੇ ਲੱਕੜਹਾਰਾ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ “ਕੀ ਦਸਾਂ, ਅੱਜ ਤਾਂ ਮੈਂ ਬਰਬਾਦ ਹੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹਾਂ” ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਜਦੋਂ ਕਾਰਨ ਪੁੱਛਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਕੁਹਾੜੀ ਨਹਿਰ ਵਿਚ ਡਿਗ ਗਈ ਸੀ।

 ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਥੋੜਾ ਜਿਹਾ ਮੁਸਕਰਾਇਆ ਤੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ ‘ਮੈਂ ਜਲ-ਦੇਵਤਾ ਹਾਂ, ਮੈਂ ਹੁਣੇ ਹੀ ਪਾਣੀ ਵਿਚੋਂ ਤੇਰੀ ਕੁਹਾੜੀ ਕੱਢ ਦੇਂਦਾ ਹਾਂ।” ਲੱਕੜਹਾਰਾ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਇਆ । ਜਲ ਦੇਵਤਾ ਨੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਡੁਬਕੀ ਲਾਈ ਤੇ ਥੋੜੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਬਾਹਰ ਆ ਗਿਆ । ਜਿਹੜੀ ਕੁਹਾੜੀ ਉਹ ਲੈ ਕੇ ਆਇਆ ਉਹ ਸੋਨੇ ਦੀ ਕੁਹਾੜੀ ਸੀ । 

ਲੱਕੜਹਾਰੇ ਨੂੰ ਉਹ ਸੋਨੇ ਦੀ ਕੁਹਾੜੀ ਦੇਣ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਲੱਕੜਹਾਰੇ ਨੇ ਹੱਥ ਪਿੱਛੇ ਕਰ ਲਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਜਲ ਦੇਵਤਾ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਉਸ ਦੀ ਕੁਹਾੜੀ ਨਹੀਂ ਹੈ । ਦੇਵਤਾ ਮੁਸਕਰਾ ਕੇ ਫੇਰ ਪਾਣੀ ਵਿਚ ਵੜ ਗਿਆ । ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਿਆ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਚਾਂਦੀ ਦੀ ਕੁਹਾੜੀ ਸੀ । ਲੱਕੜਹਾਰੇ ਨੇ ਉਹ ਕੁਹਾੜੀ ਵੀ ਲੈਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਤੀਸਰੀ ਵਾਰੀ ਜਦੋਂ ਜਲ ਦੇਵਤਾ ਬਾਹਰ ਆਇਆ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਲੋਹੇ ਦੀ ਕੁਹਾੜੀ ਸੀ । ਲੱਕੜਹਾਰਾ ਇਸ ਕੁਹਾੜੀ ਨੂੰ ਵੇਖ ਕੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਇਆ ਤੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਕੁਹਾੜੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ । ਜਲ ਦੇਵਤਾ ਨੇ ਉਹ ਕੁਹਾੜੀ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਪੰਨਵਾਦ ਕਰਨ ਲੱਗਾ ਤਾਂ ਜਲ-ਦੇਵਤਾ ਨੇ ਉਸ ਦੀ ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਵਜੋਂ ਦੂਸਰੀਆਂ ਦੋਵੇਂ ਕੁਹਾੜੀਆਂ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤੀਆਂ।

ਸਿੱਟਾ : ਇਮਾਨਦਾਰੀ ਉੱਤਮ ਨੀਤੀ ਹੈ ।